Thúc đẩy chuyển đổi xanh

Xu hướng tất yếu

Tại Hội thảo “Chuyển dịch xanh, thách thức, cơ hội cho doanh nghiệp ĐBSCL và giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chi nhánh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) tổ chức sáng 28/3 tại TP Cần Thơ, nhiều ý kiến cho rằng, chuyển đổi xanh xu hướng tất yếu, không thể khác nếu cộng đồng doanh nghiệp (DN) muốn phát triển bền vững.

Theo ông Nguyễn Phương Lam - Giám đốc VCCI chi nhánh ĐBSCL, chúng ta đã nghe khái niệm kinh tế xanh, chuyển đổi xanh hơn 10 năm nay, nhưng đến thời điểm này, vẫn chưa có nhiều DN chủ động trong chuyển đổi xanh. “Tăng trưởng xanh, chuyển đổi xanh là vấn đề lớn, tương đối phức tạp. Trong quá trình phát triển kinh tế, việc cân bằng mục tiêu kinh tế và bảo vệ môi trường rất khó khăn, đòi hỏi sự quyết tâm chung, đồng hành, đầu tư khoa học công nghệ để chuyển đổi xanh" – ông Lam nói đồng thời cho biết, với cam kết hướng tới phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Chính phủ đã và đang nỗ lực hiện thực hóa bằng việc ban hành nhiều quy định, chính sách tác động trực tiếp đến khối doanh nghiệp. Cụ thể như Nghị định 06/2022-NĐ-CP, Quyết định 01/ 2022/QĐ-TTg…

Cùng với đó, những quy định quốc tế ngày càng thắt chặt với mặt hàng xuất khẩu, nổi bật là cơ chế điều chỉnh biên giới carbon của Liên minh châu Âu (EU). Điều này tạo thêm hàng rào thương mại cho hàng hóa Việt Nam xuất khẩu, đòi hỏi DN có hoạt động giảm phát thải khí nhà kính, chuyển dịch kịp thời.

Còn theo chia sẻ của bà Nguyễn Thị Hà - Quản lý chương trình, Công ty Cổ phần Sáng Tạo Xanh, người tiêu dùng tại các nước phát triển và các nước đang phát triển bắt đầu tích cực lựa chọn các sản phẩm “xanh”; hoặc đạt mức trung hòa carbon để bảo vệ cho tương lai giữa một trái đất nóng lên vì khí thải. Các chính sách quốc tế cũng trở nên khắt khe hơn và tác động to lớn đến DN Việt Nam. Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) là một công cụ nhằm áp một mức giá công bằng cho lượng khí thải carbon được phát ra trong quá trình sản xuất. Đặc biệt với hàng hóa có mật độ phát thải carbon cao đang được nhập khẩu vào EU, và khuyến khích sản xuất công nghiệp sạch hơn tại các quốc gia không thuộc EU.

Theo lộ trình, từ tháng 10/2023, CBAM bắt đầu giai đoạn chuyển tiếp, nhà nhập khẩu sẽ được tuân thủ nghĩa vụ báo cáo và không chịu phí. Tháng 1/2026 CBAM bắt đầu được dần đưa vào, song song với việc loại bỏ dần hạn ngạch miễn phí của EU ETS (hệ thống thương mại khí thải EU). Năm 2027, Ủy ban châu Âu thực hiện rà soát toàn bộ về CBAM. Năm 2034, CBAM chính thức vận hành toàn bộ và nhà nhập khẩu phải thực thi toàn bộ nghĩa vụ.

“Nếu CBAM có hiệu lực, các DN xuất khẩu của Việt Nam sẽ phải chịu thuế carbon khi xuất khẩu vào châu Âu, nghĩa là sản phẩm sẽ bị cạnh tranh về giá và chất lượng, tăng thêm chi phí” - bà Hà nói và lưu ý các DN phải có giải pháp giảm phát thải khí nhà kính, áp dụng các biện pháp tối ưu hóa, gia tăng hiệu suất sử dụng năng lượng. Hàng hóa ít phát thải, có giấy chứng nhận “xanh” sẽ giữ vững thị trường xuất khẩu, cũng như mở ra cơ hội với những thị trường EU, Mỹ, Canada...

Doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó trong chuyển đổi xanh

Theo các chuyên gia kinh tế, xu hướng phát triển bền vững và chuyển đổi xanh mới chỉ bắt đầu từ những năm 2010, 2011 tại Việt Nam, với việc một số địa phương có chương trình chuyển đổi xanh, như tại Quảng Ninh. Trong chuyển đổi xanh, khu vực kinh tế tư nhân là động lực chính, trong đó DN nhỏ và vừa (DNNVV) là “xương sống”, quyết định sự thành bại của chuyển đổi xanh trong nền kinh tế. Tuy nhiên, hiện DNNVV gặp nhiều khó khăn trong chuyển đổi số, 55% DN nhận thức được, song 98% DN cho biết là gặp rất nhiều khó khăn trong chuyển đổi xanh, chuyển đổi số.

Nói về câu chuyện chuyển đổi xanh, TS Vũ Tiến Lộc - nguyên Chủ tịch VCCI, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cho rằng, phần lớn các DN ngành sản xuất vẫn chưa nhận thức được khái niệm và sự quan trọng của chuyển đổi xanh, không ít chủ DN còn cho rằng, đó là sự xa xỉ, là sự kêu gọi có tính chất văn hóa nhiều hơn là tính hiệu quả kinh tế. Thực tế là DNNVV vẫn phải tập trung lo cơm áo gạo tiền, do đó cần thay đổi nhận thức chuyển đổi xanh là con đường độc đạo là vấn đề sống còn của doanh nghiệp. Đây là vấn đề của các hộ kinh doanh, các DN nhỏ và siêu nhỏ chứ không chỉ là DN lớn. Đây là “hộ chiếu” để tham gia thị trường trong nước và thế giới, tiếp cận mạng lưới sản xuất và chuỗi cung ứng toàn cầu.

“Do đó, nhận thức của DNNVV cần tăng cường để thúc đẩy sự cần thiết và hành động của họ để chuyển đổi xanh. Thời gian qua, các tổ chức quốc tế rất quan tâm giúp Việt Nam trong chuyển đổi số và đây là điều rất cần thiết. Về phía Việt Nam, chúng ta đã nhận thức sớm và có chiến lược sớm, có Ban chỉ đạo về tăng trưởng xanh, nhưng từ chỉ đạo đến hành động thì còn rất dài, đó là vấn đề chúng ta cần khắc phục” – ông Lộc nhấn mạnh.