Văn hóa giá bao nhiêu?

Đương nhiên, người ta sẽ bàn tán về một đề án với nguồn kinh phí được đề xuất tới hơn 350.000 tỷ đồng, cho dù việc chấn hưng văn hóa được dư luận đồng tình là vô cùng cấp thiết.

Số tiền để chấn hưng văn hóa được diễn giải là cho cả một giai đoạn 11 năm, với những mục tiêu, nhiệm vụ quan trọng, đảm bảo đầu tư phát triển toàn diện, hài hòa giữa các lĩnh vực hoạt động văn hóa, đảm bảo mục tiêu văn hóa ngang hàng kinh tế - chính trị - xã hội.

Trong đó, có những con số được định lượng cụ thể, như: Đến năm 2030 có 100% đơn vị hành chính cấp tỉnh có đủ 3 loại hình thiết chế văn hóa như: Trung tâm văn hóa hoặc trung tâm văn hóa nghệ thuật, bảo tàng, thư viện; cấp huyện và cấp xã có trung tâm văn hóa thể thao; 95% di tích quốc gia đặc biệt và 70% di tích quốc gia được tu bổ, tôn tạo; 100% công chức, viên chức lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, văn nghệ sĩ thuộc các đơn vị nghệ thuật công lập được đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao nghiệp vụ, chuyên môn; 100% các cơ sở đào tạo văn hóa, nghệ thuật được trang bị đầy đủ, đồng bộ cơ sở vật chất; có 5 đại học trọng điểm và 2 viện nghiên cứu được tập trung đầu tư trở thành cơ sở đào tạo, nghiên cứu trọng điểm quốc gia trong các lĩnh vực: Âm nhạc, mỹ thuật, sân khấu - điện ảnh và văn hóa...

Nhưng văn hóa không phải là những con số định lượng, như vừa dẫn ở trên, hoặc những con số kiểu mỗi năm có bao nhiêu bộ phim được sản xuất, bao nhiêu phim chiếu rạp, ngành xuất bản tăng bao nhiêu bản sách...

Văn hóa được đo bằng những con số, xây dựng văn hóa bắt đầu từ các thiết chế như thư viện, nhà văn hóa, bảo tàng... Điều này không sai, nhưng chưa đủ để chấn hưng văn hóa. Bởi vì văn hóa xuống cấp như nhận định từ khóa XI trong Nghị quyết về văn hóa của Đảng: “Môi trường văn hóa còn tồn tại tình trạng thiếu lành mạnh, ngoại lai, trái với thuần phong mỹ tục; tệ nạn xã hội, tội phạm có chiều hướng gia tăng. Còn ít những tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, có một số tác phẩm chạy theo thị hiếu tầm thường, chất lượng thấp, thậm chí có hại. Hoạt động lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật chưa theo kịp thực tiễn sáng tác. Việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa hiệu quả chưa cao, nguy cơ mai một chưa được ngăn chặn...”.

Nhận định này vẫn tiếp tục được làm rõ hơn ở Nghị quyết Đại hội XII, XIII của Đảng. Cùng với mục tiêu được đặt ra là văn hóa là nguồn lực nội sinh quan trọng, là nền tảng tinh thần, là mục tiêu, là động lực để phát triển đất nước, văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế - chính trị - xã hội.

Như vậy, mục tiêu quan trọng của chấn hưng văn hóa là để phát triển nhân cách văn hóa con người Việt Nam, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, cùng với nâng cao dân trí, bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa dân tộc, thúc đẩy sự phát triển văn học nghệ thuật, phát triển công nghiệp văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại...

Bao nhiêu tiền để chấn hưng văn hóa với các mục tiêu vừa nói ở trên? Không ai định lượng được. Người ta có thể đếm được tiền dành cho số đầu phim, nhà văn hóa, rạp chiếu phim, bảo tàng, tượng đài... nhưng không ai đếm được tiền dành cho giá trị con người. Văn hóa góp phần tạo ra không khí dân chủ, dân trí tăng lên, hình thành các nhân tố mới, giá trị mới của con người Việt Nam, hình thành tư tưởng, đạo đức, lối sống của các tầng lớp nhân dân... Không ai biết để có những điều đó cần bao nhiêu tiền là đủ?

Cho nên, con số 350.000 tỷ đồng là nhiều hay là đủ cho văn hóa, cũng khó trả lời. Là nhiều và lãng phí khi định lượng chấn hưng văn hóa bằng các con số chỉ là cái vỏ bên ngoài. Nhưng nếu mất ngần ấy tiền mà đạt được các mục tiêu như chúng ta đang mong muốn thì chắc cũng không ai phản đối.

Văn hóa đích đến suy cho cùng không phải ở con số định lượng. Hơn 500 rạp chiếu phim hay nhiều nhà văn hóa, dù là một chỉ số đáng ghi nhận trong đời sống hưởng thụ văn hóa của người Việt thì vẫn chưa đủ để đảm bảo văn hóa và đạo đức xã hội được chấn hưng.