Xuất khẩu gạo trên đà tăng tốc

Tăng cả sản lượng và giá trị

Giá lúa gạo ngày 19/7/2023 tại thị trường trong nước tiếp tục đà tăng. Trên thị trường xuất khẩu, giá gạo cũng tăng 10 USD/tấn. Cụ thể, gạo 5% tấm giao dịch ở mức 528 USD/tấn; gạo 25% tấm ở mức 508 USD/tấn. Như vậy, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đã có 2 phiên tăng liên tiếp với mức tăng mạnh 15 USD/tấn.

Xuất khẩu gạo đang có những tín hiệu vui khi tăng cả về sản lượng và giá trị. Dự báo xuất khẩu gạo của Việt Nam từ nay đến cuối năm tiếp tục thuận lợi do sản lượng gạo tại nhiều quốc gia châu Á đứng trước nguy cơ sụt giảm trước tác động của El Nino, điều này sẽ thúc đẩy nhu cầu cũng như giá gạo trên thị trường quốc tế. Nhiều quốc gia trên thế giới đang tích cực thu mua gạo nhằm đảm bảo an ninh lương thực.

Những thông tin về việc Ấn Độ xem xét cấm xuất khẩu gạo đang được doanh nghiệp theo dõi sát sao. Bởi quốc gia này hiện chiếm tới 40% tổng lượng gạo xuất khẩu toàn cầu. Nếu lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ được thông qua thì giá gạo trên thế giới sẽ tăng đáng kể. Đồng thời, tạo điều kiện cho các nước xuất khẩu gạo khác như Việt Nam và Thái Lan gia tăng thị phần.

Theo ông Lê Thanh Hòa - Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường nông sản (Bộ NN&PTNT), xuất khẩu gạo 6 tháng đầu năm 2023 đạt 4,27 triệu tấn với 2,3 tỷ USD, tăng 22,2% về khối lượng và tăng 34,7% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022. Giá gạo xuất khẩu bình quân 6 tháng qua ước đạt 539 USD/tấn, tăng 10,2% so với cùng kỳ năm 2022.

Đề cập về tình hình cung cầu gạo trên thế giới, ông Hòa thông tin, thương mại gạo toàn cầu năm 2023 giảm 275.000 tấn xuống còn 55,4 triệu tấn, giảm 1% so với năm 2022. Trong số đó, xuất khẩu giảm tại Argentina, Brazil, Myanmar, Trung Quốc, Pakistan và Mỹ được bù đắp bởi các lô hàng tăng từ Australia, Campuchia, Ấn Độ, Thái Lan và Việt Nam.

“Trong 6 tháng cuối năm là cơ hội xuất khẩu gạo rất tốt vì sản lượng gạo tại nhiều quốc gia sản xuất tại châu Á đứng trước nguy cơ sụt giảm trước tác động của El Nino. Nhu cầu gạo còn tăng nhẹ có thể do nguồn cung các loại lương thực khác hạn chế” - ông Hòa nhận định.

Nguồn cung dồi dào

Có thể thấy xuất khẩu gạo đang trên đà phát triển với những thuận lợi về thị trường và giá, song không ít ý kiến băn khoăn khi nhu cầu từ các đối tác nhập khẩu trong nửa cuối năm 2023 cần ít nhất 4 triệu tấn gạo. Dự kiến năm 2023, lượng gạo xuất khẩu sẽ tăng thêm 1 triệu tấn so với năm ngoái. Câu hỏi đặt ra là: Liệu có đủ gạo cho nhu cầu xuất khẩu? Trước băn khoăn này, bà Bùi Thị Thanh Tâm - Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, cho rằng không lo thiếu gạo cho xuất khẩu, và cũng không nên hạn chế xuất khẩu gạo. Với tình hình hiện nay sản xuất được bao nhiêu, tiêu thụ hết bấy nhiêu, bà Tâm cho biết, hiện Tổng cục Dự trữ nhà nước cũng mở thầu gạo dự trữ nên nhu cầu gạo càng cao. Do đó, bên cạnh đảm bảo thành tích cuối năm cũng cần tính đến an ninh lương thực quốc gia.

“Hiện xuất khẩu gạo đang thuận lợi bởi các thị trường lớn vẫn mua vào rất nhiều. Điển hình, Indonesia sẽ mở thầu 300.000 tấn và dự kiến sẽ liên tục mở thầu. Điều này sẽ đẩy giá gạo lên cao” - bà Tâm nói và cho biết, hiện nay, khó khăn nhất đối với các doanh nghiệp (DN) xuất khẩu gạo là vấn đề vốn, tín dụng. Do đó, bà Tâm kiến nghị Ngân hàng Nhà nước xem xét tăng cường nguồn vốn ngắn hạn tại các thời điểm thu hoạch chính vụ. Đồng thời tiếp tục hướng dẫn thương nhân tiếp cận nguồn vốn với lãi suất thấp.

“Cần tăng cường chính sách cho vay không có tài sản đảm bảo, có thể chỉ cần áp dụng trong thời điểm thu hoạch, mùa vụ cao điểm và dựa trên kết quả thẩm định, lịch sử kinh doanh của từng DN để có chương trình cho vay vốn phù hợp” - bà Tâm đề nghị.

Ở góc độ DN, ông Trương Sỹ Bá - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Tân Long cho biết, DN lúa gạo chưa tiếp cận được nhiều nguồn vốn trung và dài hạn, chủ yếu vẫn là vốn ngắn hạn. Do đó ông Bá đề nghị cần có chính sách ưu đãi hơn cho đầu tư dài hạn, để có thể đảm bảo nâng cao giá trị lúa gạo nằm ở cả chuỗi sản xuất, từ khâu trồng, thu hoạch cho đến bảo quản, chế biến sau thu hoạch...

Trước nhu cầu thế giới về gạo đang cao, trong khi các DN còn gặp nhiều khó khăn trong đầu tư sản xuất, nâng cao chất lượng lúa gạo, Bộ trưởng NN&PTNT Lê Minh Hoan cho biết sẽ sớm làm việc với Bộ Công thương cùng các bộ, ngành nhằm tháo gỡ khó khăn cho DN xuất khẩu. Cùng với đó là tìm ra các cơ chế, chính sách để hỗ trợ tái cơ cấu ngành lúa gạo theo hướng nâng cao chất lượng, giá trị. Đồng thời, Bộ đang điều hành đẩy mạnh liên kết sản xuất gạo chất lượng cao, chuyển dịch cơ cấu, chủng loại gạo xuất khẩu nhằm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, phù hợp với Chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu gạo Việt Nam đến năm 2030, cũng như Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long”.

Số liệu của Bộ NN&PTNT cho biết, trong 6 tháng đầu năm 2023, khối lượng gạo xuất khẩu ước đạt 650 nghìn tấn với giá trị 383 triệu USD, đưa tổng khối lượng và giá trị xuất khẩu gạo 6 tháng đầu năm 2023 đạt 4,27 triệu tấn và 2,3 tỷ USD, tăng 22,2% về khối lượng và tăng tới 34,7% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022. Giá gạo xuất khẩu bình quân 6 tháng đầu năm 2023 ước đạt 539 USD/tấn, tăng 10,2% so với cùng kỳ năm 2022.