Xuất khẩu sầu riêng đông lạnh: Mở rộng cánh cửa cho nông sản Việt

Hướng đi bền vững cho ngành hàng tỷ đô

Từ 32.000ha năm 2015, diện tích sầu riêng Việt Nam đã mở rộng gấp khoảng 6 lần, đạt gần 180.000ha vào năm 2024, sản lượng vượt 1,5 triệu tấn. Trong đó, Đắk Lắk giữ vị trí dẫn đầu với hơn 38.800ha, chiếm gần 22% tổng diện tích cả nước, sản lượng đạt 360.000 tấn. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng đang kéo theo nhiều hệ lụy.

Ông Huỳnh Tấn Đạt - Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho hay, ngành hàng sầu riêng Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức lớn trong quá trình phát triển. Trong những năm gần đây, diện tích trồng và sản lượng sầu riêng tăng trưởng nóng, kéo theo sự mở rộng nhanh chóng quy mô xuất khẩu. Điều này cũng đặt ra áp lực lớn về kiểm soát chất lượng và đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật ngày càng nghiêm ngặt từ thị trường Trung Quốc.

Để khắc phục những hạn chế trên, một số giải pháp đã và đang được Việt Nam triển khai như xây dựng mô hình kiểm soát cadmium trong canh tác, tăng cường quản lý sử dụng vật tư nông nghiệp, rà soát và hoàn thiện quy định về quản lý mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, phòng thử nghiệm; xử lý cảnh báo vi phạm và khôi phục mã số.

Theo ông Đạt, trong thời gian tới, cần triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp cả trước mắt và lâu dài cho ngành hàng sầu riêng. Trước mắt là hoàn thiện cơ sở pháp lý, kỹ thuật và quy trình kiểm soát toàn chuỗi sản xuất - xuất khẩu; nâng cao năng lực kiểm soát an toàn thực phẩm, tăng cường phòng thử nghiệm đạt chuẩn quốc tế, tổ chức đoàn công tác sang Trung Quốc để đàm phán kỹ thuật, mở rộng thị trường và thúc đẩy xúc tiến thương mại.

Về lâu dài, cần cơ cấu lại ngành hàng theo hướng tăng tỷ trọng sản phẩm đông lạnh và chế biến sâu; đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, xây dựng thương hiệu quốc gia; nâng cấp hệ thống logistics, tổ chức lại chuỗi liên kết và nâng cao năng lực thực thi của doanh nghiệp (DN) và địa phương.

Minh chứng từ thực tế cho thấy, cuối tháng 5 vừa qua, lô hàng 22,24 tấn sầu riêng đông lạnh từ Việt Nam đã được xuất khẩu sang Trung Quốc qua lối thông quan cửa khẩu cầu Bắc Luân II, Đông Hưng (Trung Quốc). Lô hàng này đánh dấu lần đầu tiên sầu riêng đông lạnh của Việt Nam được chính thức xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc theo Nghị định thư song phương được ký kết vào tháng 8/2024.

Đẩy mạnh chế biến sâu

Trong bối cảnh xuất khẩu sầu riêng tươi gặp khó vì kiểm dịch thực vật và các rào cản kỹ thuật, sầu riêng đông lạnh đang trở thành hướng đi chiến lược mới. Theo các DN trong ngành, việc chính thức có lô hàng đầu tiên xuất khẩu sầu riêng đông lạnh sang thị trường Trung Quốc hứa hẹn giúp Việt Nam giữ vững và mở rộng thị phần cho loại trái cây này. Đồng thời, giúp sầu riêng đông lạnh Việt Nam thay vì đi đường vòng qua Thái Lan sẽ đi đường thẳng sang Trung Quốc.

Theo thống kê từ Cục Hải quan (Bộ Tài chính), trong quý I/2025, Việt Nam đã xuất khẩu 8.710 tấn sầu riêng đông lạnh, đạt giá trị hơn 31 triệu USD, tăng gần 63% về lượng và hơn 50% về kim ngạch so với cùng kỳ năm trước. Đáng chú ý, con số này chưa bao gồm thị trường Trung Quốc, cho thấy tiềm năng còn rất lớn.

Trao đổi với báo chí, ông Vũ Đức Côn - Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk cho biết, với khả năng bảo quản lên tới một năm, sầu riêng đông lạnh có thể xuất khẩu đến nhiều khu vực nội địa Trung Quốc, thay vì chỉ giới hạn ở thị trường phía Nam nước này như sầu riêng tươi. Ông Côn cũng kỳ vọng xuất khẩu sầu riêng đông lạnh có thể thu về 600 - 700 triệu USD trong năm nay và tiến tới tỷ USD trong tương lai.

Theo số liệu của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), hiện có hơn 20 DN Việt Nam đã được GACC cấp phép xuất khẩu sầu riêng đông lạnh vào Trung Quốc. Để mở rộng hoạt động xuất khẩu sầu riêng đông lạnh sang thị trường Trung Quốc trong thời gian tới, đại diện Công ty TNHH Xuất khẩu và Thương mại Vina M & B cho biết sẽ tiếp tục đầu tư, nâng cấp công nghệ chế biến sâu như cấp đông nitơ, cấp đông múi, sấy thăng hoa… nhằm gia tăng giá trị sản phẩm và giảm tỷ lệ xuất thô.

Đối với các sản phẩm đã qua chế biến, DN cam kết tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm theo tiêu chuẩn HACCP; đồng thời quản lý chặt nguồn nguyên liệu đầu vào, bảo đảm khả năng truy xuất nguồn gốc cho từng lô hàng. Trong chiến lược dài hạn, công ty sẽ tập trung vào việc kiểm soát toàn diện chuỗi sản xuất từ khâu nguyên liệu, chế biến đến đánh giá chất lượng để đáp ứng tốt hơn các yêu cầu của thị trường nhập khẩu.

Bà Nguyễn Thị Thành Thực - Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Công nghệ phần mềm Auto Agri cho rằng, vùng trồng trọng điểm như Tây Nguyên cần được đầu tư mạnh vào công nghệ vi sinh để giải quyết các bài toán căn cơ của nông nghiệp Việt Nam. Đầu tư công nghệ bảo quản sau thu hoạch cũng cần được chú trọng. Ngoài ra, cần cân nhắc khả năng chế biến sâu thay vì chỉ xuất khẩu sầu riêng tươi, tránh lãng phí nguyên liệu đắt giá.