Cho phép bán đấu giá thuốc lá lậu còn chất lượng: Nguy cơ gia tăng thuốc lá lậu

Theo ông, việc thực hiện thí điểm này có sự khập khiễng nào so với các quy định của pháp luật hiện hành?

Ông Nguyễn Sĩ Cương: Trước hết, phải nói việc thực hiện thí điểm có nhiều điểm chưa phù hợp với quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và các quy định hiện hành khác của pháp luật. Luật hiện nghiêm cấm các hành vi mua bán thuốc lá nhập lậu, quy định xử lý hình sự với hành vi buôn bán hàng cấm là thuốc lá nhập lậu từ 1.500 bao trở lên, thậm chí trên 500 bao đã phải chuyển hồ sơ cho cơ quan tiến hành tố tụng để truy cứu trách nhiệm hình sự. Như vậy, việc hợp pháp hóa thuốc lá nhập lậu đang bị tiêu hủy và xử lý hình sự theo quy định của pháp luật để bán đấu giá tiêu thụ nội địa hoặc tái xuất là không phù hợp với quy định của pháp luật trong nước và cam kết quốc tế.

Thuốc lá nhập lậu cũng không đáp ứng 6 quy định tối thiểu về ghi nhãn, in cảnh báo, dán tem, in mã số mã vạch, đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thuốc lá điếu. Vì thế, cho phép bán đấu giá để tiêu thụ trong nước sẽ tạo bất bình đẳng cho các DN sản xuất kinh doanh thuốc lá hợp pháp trong nước, chưa kể cũng tạo ra khe hở về hành lang pháp lý cho các đối tượng buôn lậu thuốc lá tận dụng.

Hiện sản lượng sản xuất của thuốc lá hợp pháp trong nước đang được khống chế bởi giấy phép sản xuất thuốc lá do Bộ Công thương cấp, tuy nhiên khi thuốc lá nhập lậu được tiêu hủy trong nước sẽ gia tăng lượng không nhỏ thuốc lá nhập khẩu trên thị trường. Vấn đề ở đây là, sản lượng tăng thêm này này được tính vào hạn ngạch nào và căn cứ nhu cầu nào để tiêu thụ trên thị trường nội địa.

Một câu hỏi cũng cần làm rõ là khi đấu giá để tiêu thụ trong nước, thuốc lá ngoại nhập lậu bị tịch thu có được tính giá khởi điểm bao gồm các loại thuế, quỹ rất cao (thuế nhập khẩu 135%, thuế TTĐB 70%, khoản đóng góp bắt buộc vào Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá 1,5%) như thuốc lá trong nước và thuốc lá nhập khẩu hợp pháp không? Nếu không, sẽ có sự bất cập về mặt pháp lý và độ chênh lệch rất lớn giữa thuốc lá nhập lậu và thuốc lá hợp pháp trong nước. Chưa kể ngân sách nhà nước cũng sẽ bị thất thu đáng kể (khoảng 10.000 tỷ đồng/năm) và sẽ còn tăng thêm nhiều lần nếu thuốc lá nhập lậu bị tịch thu được bán đấu giá để tiêu thụ nội địa hoặc tái xuất.

Thuốc lá lậu cũng không phải là tài sản đấu giá theo quy định của Luật Đấu giá tài sản 2016, nên việc thực hiện thí điểm này có sự vênh với quy định của pháp luật hiện hành.

Mặt khác, việc tổ chức bán đấu giá thuốc lá nhập lậu để tiêu thụ nội địa hoặc tái xuất mâu thuẫn ngay chính Nghị định 124/2015/NĐ-CP của Chính phủ quy định thuốc lá điếu nhập lậu là hàng hóa cấm lưu hành, cấm sử dụng khi nay lại cho bán đấu giá để tiêu thụ nội địa và tái xuất.

Ông đánh giá thế nào khi có Nhiều ý kiến lo ngại, việc thí điểm bán đấu giá này sẽ gây hệ luỵ cho xã hội lớn hơn nhiều so với số tiền thu được từ việc bán đấu giá hoặc tái xuất, ông đánh giá thế nào về quan điểm này?

- Tôi cho rằng việc đấu giá tiêu thụ nội địa thuốc lá nhập lậu bị tịch thu sẽ tạo ra kẽ hở pháp luật rất nguy hiểm để các đối tượng buôn lậu lợi dụng, hợp pháp hóa toàn bộ thuốc lá nhập lậu thành thuốc lá hợp pháp để tiêu thụ nội địa, qua mặt các cơ quan chức năng, gây lũng đoạn thị trường, đồng thời Nhà nước sẽ không kiểm soát được thuốc lá lậu.

Nguy cơ nhìn thấy là thuốc lá lậu sẽ tăng nhanh, ngân sách nhà nước thất thu do buôn lậu thuốc lá sẽ cao hơn nhiều con số 10.000 tỷ đồng hiện nay.

Đối với chủ trương tái xuất, do đa phần thuốc lá nhập lậu (hiện thuốc là JET và HERO đang chiếm 80-90% thuốc lá nhập lậu tại Việt Nam) không phù hợp với các nước trong khu vực, chỉ được người Việt Nam biết đến và thực tế chỉ tiêu thụ ở thị trường Việt Nam. Hơn nữa, do không in cảnh báo sức khỏe, nơi sản xuất, hạn sử dụng và không xác nhận được chất lượng, các loại thuốc lá nhập lậu này sẽ không đáp ứng những điều kiện quy định để được nhập khẩu vào bất cứ quốc gia nào. Như vậy, cho tái xuất sẽ làm tăng nguy cơ tái thẩm lậu, dẫn đến vô hiệu hóa công sức chống buôn lậu của các lực lượng chức năng.

Do vậy, tôi đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định tiêu hủy 100% thuốc lá lậu như quy định của pháp luật hiện nay và cũng phù hợp với cam kết quốc tế, thay vì cho thí điểm đấu giá để tiêu thụ nội địa hoặc tái xuất nhằm tránh các bất cập pháp lý và hệ lụy cho ngành, xã hội.

Tại Điều 190, 191 Dự thảo sửa đổi Luật Hình sự 2015 đã bổ sung quy định thuốc lá nhập lậu là hàng cấm. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng, quy định này mâu thuẫn với Luật Đầu tư. Cá nhân ông thấy thế nào?

- Tôi đồng tình với ý kiến của một số đại biểu quốc hội và cho rằng các quy định này hoàn toàn không mâu thuẫn với nhau với các lý do sau: Thứ nhất, dự thảo Bộ luật Hình sự và Luật Đầu tư đều quy định về các vấn đề có liên quan tới cấm kinh doanh nhưng lại là các vấn đề khác nhau. Theo đó, Luật Đầu tư quy định về ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh. Còn dự thảo Bộ luật Hình sự quy định về hàng cấm, ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh không đồng nhất với hàng hóa cấm kinh doanh, cấm lưu hành sử dụng, không thể lấy lý do vì ngành nghề cấm kinh doanh không đề cập đến một loại hàng hóa nào đó để lập luận rằng hàng hóa đó không phải hàng cấm.

Thứ hai, dự thảo Bộ luật Hình sự quy định về hàng cấm với nội dung khác với quy định ngành nghề cấm kinh doanh của Luật Đầu tư nhằm cụ thể hóa quy định của Hiến pháp về quyền tự do kinh doanh.

Tại dự thảo Bộ luật Hình sự, trên cơ sở kế thừa các quy định của pháp luật hiện hành là Luật Thương mại, Nghị định 185/2013/NĐ-CP, Nghị định 19/2014/NĐ-CP đã quy định nội dung cấm thì không chỉ là cấm sản xuất kinh doanh mà còn cấm cả việc lưu hành, sử dụng, cấm cả đối với những hàng hóa chưa được phép lưu hành, chưa được phép sử dụng.

Thứ ba, trong khi quy định của Luật Đầu tư còn dẫn đến các cách hiểu khác nhau thì Luật Thương mại hiện hành khẳng định rõ “thuốc lá điếu, cigar và các dạng thuốc lá thành phẩm khác có nguồn gốc nhập lậu là mặt hàng cấm kinh doanh”. Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá cũng quy định nghiêm cấm việc mua, bán, tàng trữ, vận chuyển thuốc lá nhập lậu.

Ngay Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cơ quan chủ trì soạn thảo Luật Đầu tư cũng đồng ý đề nghị quy định thuốc lậu là hàng cấm. Đây cũng là quan điểm của Bộ tư pháp là cơ quan đại diện cơ quan trình dự án.

Lí do thứ tư, trước ngày 1/7/2015, Luật Thương mại và các nghị định của Chính phủ vẫn coi thuốc lá nhập lậu là hàng cấm, việc xử lý không có vướng mắc và các quy định này đang đấu tranh có hiệu quả đối với hành vi thuốc lá nhập lậu.

Vấn đề này chỉ trở nên bất cập, bức xúc khi có yêu cầu tạm dừng thực hiện quy định này.

Từ các lập luận nêu trên, tôi cho rằng để đấu tranh có hiệu quả với hành vi buôn lậu thuốc lá, gây tổn hại cho sức khỏe của nhân dân, thất thu lớn với ngân sách nhà nước, đồng thời đáp ứng các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên thì cần tiếp tục quy định thuốc lá nhập lậu là hàng cấm. Đây là vấn đề không có mâu thuẫn với Luật Đầu tư, hoàn toàn thuộc thẩm quyền và ý chí quyết định của Quốc hội.

Xin cảm ơn ông!