Đường sắt khó tìm lối thoát

Tuy nhiên, có thể thấy từ rất nhiều năm nay, kể cả trong trạng thái bình thường thì đường sắt vẫn luôn lạc hậu và khó có thể phát triển để cạnh tranh với những loại hình vận tải khác. Cho đến đầu năm 2020, ảnh hưởng của dịch Covid-19, càng khiến ngành đường sắt suy kiệt.

Theo ông Vũ Anh Minh, Chủ tịch VNR: Với tình hình hiện nay, doanh nghiệp đã thua lỗ và dự kiến mất 2.000/3.250 tỷ đồng vốn chủ sở hữu nhưng hiện chưa tìm được lối ra. Cái khó của VNR là vẫn có doanh thu dù mức doanh thu rất èo uột. Như trước kia doanh thu 50% là vận tải hàng hóa và 50% là vận tải hành khách. Nay hầu như lượng vận tải hành khách tê liệt. Tuyến đường sắt Bắc - Nam chỉ chạy một đôi tàu duy nhất nhưng tỷ lệ khách chỉ khoảng 40%, thậm chí khách xuất phát từ ga Sài Gòn còn không có do dịch bệnh căng thẳng.

Sau 6 tháng đầu năm 2021, VNR dự kiến lỗ khoảng 942 tỷ đồng và cả năm dự kiến lỗ gần 2.000 tỷ đồng. Vận tải hàng hóa của doan nghiệp, trong đó có tuyến liên vận quốc tế tăng được khoảng 20-30% so với năm trước, tính ra tổng doanh thu cỡ khoảng 500-600 tỷ đồng vẫn không giúp doanh nghiệp cân bằng được tài chính. Hiện ngành đường sắt có 1.576 lao động bị hoãn hợp đồng và hơn 10.000 lao động phải nghỉ việc hoặc làm luân phiên với mức lương từ 3-4 triệu đồng/tháng.

Ở góc nhìn chuyên gia, GS.TSKH Bùi Xuân Phong, Chủ tịch Hội Kinh tế và Vận tải đường sắt Việt Nam cho rằng, bản thân VNR phải tái cấu trúc cả về bộ máy, nhân lực, nguồn vốn…Bên cạnh đó, cần có phương án dài hơi, không thể cứ thiếu vốn lại kiến nghị hỗ trợ.

Cần tái cơ cấu lại vận tải một cách chi tiết, rà soát xem sản phẩm nào, tuyến nào, tàu nào lỗ thì dừng lại, sản phẩm nào hiệu quả thì duy trì, đầu tư, phát triển; xác định cơ cấu, tỷ trọng giữa tàu khách, tàu hàng… để có phương án lâu dài, không nên “ăn đong” từng ngày. “

Về khoản vay khẩn cấp như đề xuất, nếu Nhà nước cho vay để duy trì hoạt động trong tình hình khó khăn hiện nay là quá tốt. Tuy nhiên, chỉ nên áp dụng lãi suất ưu đãi, thay vì 0%”, GS Phong bày tỏ.

Nhiều ý kiến cho rằng, gói tín dụng chỉ áp dụng cho đối tượng có vay có trả. Nhưng với ngành đường sắt thì rất khó có thể hoàn trả, bởi lẽ không đảm bảo dòng tiền và thu nhập tương lai để bảo đảm khả năng thanh toán. Do đó, cần xem xét cấp vốn hoặc hỗ trợ không hoàn lại, nhưng phải trên tinh thần đổi mới toàn diện và cấp bách, từ đó mới hồi sinh được ngành vận tải xương sống của quốc gia.