Người tị nạn Syria bị buộc phải trở về vùng chiến sự

Người tị nạn Syria lên chuyến xe tại thị trấn biên giới Arsal, Lebanon để trở về nước. (Nguồn: AFP).

Có ít nhất 5,1 triệu người đã rời khỏi Syria do cuộc chiến kéo dài 6 năm qua, phần lớn là tìm nơi an toàn ở Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan và Lebanon. Cao ủy LHQ về Người tị nạn (UNHCR) từng cho rằng mối đe dọa bạo lực ở Syria nguy hiểm đến nỗi đã tạo nên làn sóng tị nạn khổng lồ trong khu vực.

Tuy nhiên, thời điểm hiện nay, khi làn sóng di cư gây sức ép cho nền kinh tế và căng thẳng chính trị, chính phủ các nước tiếp nhận đã bắt đầu ngăn chặn dòng người tị nạn được phép định cư ở nước họ.

Tại Lebanon trong năm nay, người tị nạn Syria đã bị chuyển ra khỏi các khu trại tạm. Ở Jordan, hàng trăm người tị nạn Syria đang bị trục xuất trở về nước trong khi không nhận được thông báo trước. Điều này khiến cho các cơ quan cứu trợ và cơ quan quan sát người tị nạn thể hiện quan ngại rằng chính phủ các nước tiếp nhận đang lợi dụng sự thay đổi đề xuất đối với hướng dẫn của LHQ trong việc kiểm soát dòng người tị nạn Syria.

"Khủng hoảng tị nạn ở Syria là vấn đề dài hạn nên cần có các giải pháp bền vững. Nhưng hiện tại, đã bắt đầu có sự thay đổi" - Jeff Crisp, cựu Giám đốc chính sách phát triển của UNHCR, cho hay.

UNHCR hồi tháng 6 vừa qua nói rằng họ đã chứng kiến "một xu hướng người tị nạn quay trở lại" Syria, trong đó có trên 22.000 người tị nạn trở về quốc gia này trong khoảng từ tháng Một đến tháng Năm. Dù chưa có tín hiệu cho thấy làn sóng này sẽ gia tăng, nhưng UNHCR vẫn phải chuẩn bị để tái định cư cho số lượng người trở về Syria, tuyển mộ đội ngũ nhân viên mới ở nước này và tìm kiếm khoản tiền hỗ trợ 150 triệu USD để cải thiện điều kiện ở đây.

Theo UNHCR, làn sóng người trở về Syria một phần là do tình hình ở nhiều khu vực của quốc gia này đã được cải thiện. Các lực lượng ủng hộ Tổng thống Bashar al-Assad đã tái chiếm được phần lớn các trung tâm đô thị và hàng nghìn chiến binh phe nổi dậy từng có thời chiến đấu khắp đất nước giờ đã tập trung ở một tỉnh thuộc phía Bắc nước này, sau nhiều thỏa thuận ngừng bắn với chính phủ.

Trong khi nhiều vùng mà chính phủ kiểm soát phần lớn được đảm bảo không có chiến sự, rất nhiều người tị nạn lo sợ về khả năng họ bị bắt giữ khi trở về.

"Tôi không thể tin tưởng ai nếu trở về" - Emad, một sinh viên đến từ Aleppo, cho hay.

Giờ đang sống ở Tripoli, thành phố lớn thứ hai của Lebanon, Emad kể về chuyến hành trình trở lại Syria hồi năm 2014 để lấy giấy tờ cần thiết để xin quyền công dân ở Lebanon. Bị bắt giữ chỉ vài giờ sau khi tới thủ đô Damascus, Emad nói rằng anh đã bị tra tấn trong suốt 1 năm tại một trại giam.

Một số người tị nạn khác thì cho rằng chính cuộc sống trong nghèo khổ và đầy khó khăn khi lang bạt ở các quốc gia khác đã khiến họ buộc phải trở về nước dù vẫn đang có chiến sự.

"Chúng tôi luôn tính đến ngày trở về Syria dù chưa từng nghĩ rằng mảnh đất quê hương sẽ thoát khỏi sự tuyệt vọng và chiến sự" - Maya, người mẹ trẻ có 4 người con đang sống tại thủ đô Damascus, nói.

Khi gia đình Maya chuyển tới sống ở Lebanon, cô cùng chồng đã buộc phải cho các con nghỉ học suốt 2 năm liền vì giấy tờ lưu trú của họ hết hạn.

"Không bậc cha mẹ nào muốn đưa ra quyết định đó, nhưng chúng tôi còn có thể làm gì khác? Nếu như các con tôi băng qua một điểm chốt mà không có giấy tờ, sẽ có chuyện xảy ra. Tôi là mẹ chúng, và tôi không muốn điều đó xảy ra" - Maya nói.

Mike Bruce, một quan chức thuộc Hội đồng Tị nạn Na Uy chi nhánh tại Beirut (Lebanon), cho hay chính phí tổn cùng sự phức tạp mà các gia đình tị nạn Syria phải hứng chịu khi nộp đơn xin lưu trú ở Lebanon đã khiến họ phải vật lộn với cuộc sống hàng ngày.

"Nếu người tị nạn ở Lebanon quyết định trở về Syria vì các lý do an ninh, chất lượng cuộc sống hay vì vấn đề kinh tế, chúng tôi không thể coi những trường hợp trở về này là "tự nguyện" được" - ông Bruce cho hay.

Hàng trăm người tị nạn được gửi trả về Syria mỗi tháng thông qua cửa khẩu Nasib của Jordan, theo các tổ chức quan sát về vấn đề tị nạn. Một số tổ chức cứu trợ cũng cho hay nhiều người tị nạn Syria thậm chí còn bị trục xuất vì các lý do an ninh.

Trong những tuần gần đây, một số lời đồn thổi còn khiến người tị nạn Syria hết sức lo sợ. Một đoạn tin nhắn cho rằng tất cả người tị nạn Syria phải trở về nước vào ngày 1/9 tới đã lan tràn khắp các ứng dụng nhắn tin. Một đoạn tin giả mạo khác còn nói rằng UNHCR đang lên kế hoạch đóng cửa hết văn phòng của họ ở Jordan.