Nhật Bản - Hàn Quốc: Tìm cách giải quyết bất đồng

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe (trái) và Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in trong cuộc gặp hôm 4/11 tại Thái Lan.

Cuộc gặp trực diện

Phát biểu với báo giới, người phát ngôn Phủ Tổng thống Hàn Quốc Ko Min-jung cho biết hai nhà lãnh đạo đã có cuộc gặp riêng trong bầu không khí “rất thân thiện và nghiêm túc” tại Trung tâm Hội nghị IMPACT ở Bangkok.

“Cả hai nhà lãnh đạo đã tái xác nhận nguyên tắc rằng các vấn đề song phương nên được giải quyết thông qua đối thoại”- bà Ko nói, nhắc tới các vòng đàm phán cấp làm việc giữa các Bộ Ngoại giao hai nước - “Tổng thống Moon đã đề xuất tổ chức các vòng đối thoại cấp cao nếu cần thiết, và Thủ tướng Abe đề xuất tìm kiếm một giải pháp bằng mọi biện pháp sẵn có”.

Người phát ngôn trên nói rằng, hai nhà lãnh đạo nhất trí rằng mối quan hệ giữa hai nước là quan trọng, và tranh chấp hiện nay nên được giải quyết thông qua đối thoại. Bà cũng nêu rõ cuộc gặp diễn ra trong 11 phút là một cuộc “nói chuyện” song phương, không phải là hội đàm chính thức.

Cuộc hội đàm chính thức gần đây nhất giữa hai nhà lãnh đạo Hàn Quốc và Nhật Bản là hồi tháng 9 năm ngoái nhân dịp tham dự kỳ họp của Đại hội đồng LHQ tại thành phố New York, Mỹ. Tháng 6 vừa qua, hai nhà lãnh đạo gặp nhau tại Hội nghị thượng đỉnh Nhóm Các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) tổ chức tại thành phố Osaka, Nhật Bản.

Trước cuộc gặp giữa ông Abe và ông Moon, các nhà lập pháp Nhật Bản và Hàn Quốc ngày 1/11 đã nhất trí cùng làm việc hướng tới xóa bỏ tình trạng căng thẳng và hàn gắn mối quan hệ song phương vốn đang ở giai đoạn xấu nhất trong nhiều năm.

Cuộc gặp trên diễn ra một tuần sau khi Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe hội đàm với người đồng cấp Hàn Quốc Lee Nak-yon. Hai bên đều ra tuyên bố thể hiện mong muốn hàn gắn quan hệ. Ông Lee đã chuyển một bức thư của Tổng thống Moon Jae-in cho ông Abe. Theo Hãng thông tấn Yonhap, bức thư miêu tả Nhật Bản là một đối tác quan trọng trong việc đảm bảo hòa bình dài lâu với Hàn Quốc cũng như kêu gọi nỗ lực giải quyết những bất đồng giữa hai nước.

Tranh chấp kéo dài

Căng thẳng giữa hai quốc gia láng giềng này đã leo thang từ tháng 10/2018 khi Tòa án tối cao Hàn Quốc yêu cầu các công ty Nhật Bản phải bồi thường cho những người lao động bị cưỡng bức trong thời kỳ thuộc địa 1910 - 1945 trên Bán đảo Triều Tiên.

Nhật Bản khẳng định vấn đề bồi thường đã được dàn xếp ổn thỏa khi hai nước thiết lập quan hệ dựa theo thỏa thuận năm 1965, với việc Tokyo cấp 500 triệu USD cho Seoul để “hợp tác kinh tế” gồm các khoản trợ cấp và cho vay lãi suất thấp nhằm hỗ trợ các nạn nhân của các chính sách khác nhau thời chiến tranh.

Quan hệ giữa hai nước rơi xuống mức thấp nhất trong nhiều năm khi Nhật Bản ngày 4/7 vừa qua siết chặt các quy định xuất khẩu sang thị trường Hàn Quốc 3 loại vật liệu công nghệ cao được sử dụng trong sản xuất chip điện tử và màn hình - các lĩnh vực mũi nhọn của Hàn Quốc. Sau đó, Nhật Bản loại Hàn Quốc ra khỏi danh sách các đối tác thương mại đáng tin cậy, với lý do hệ thống kiểm soát xuất khẩu của Seoul đối với các mặt hàng nhạy cảm lỏng lẻo.

Hàn Quốc trả đũa bằng cách thông báo quyết định không gia hạn Hiệp định bảo đảm thông tin quân sự chung (GSOMIA) với Tokyo hết hạn trong tháng 11 này, đồng thời cũng ­­­­loại Nhật Bản ra khỏi danh sách các đối tác thương mại đáng tin cậy của Hàn Quốc.

Mới đây, Hãng tin Kyodo cho biết Nhật Bản và Hàn Quốc đã bắt đầu tìm kiếm cách thức giải quyết những tranh cãi kéo dài nhiều tháng qua và một trong các lựa chọn là việc thành lập một quỹ cung cấp tài chính cho hoạt động hợp tác kinh tế.

Theo ý tưởng này, Chính phủ và các doanh nghiệp tại Hàn Quốc thành lập một quỹ và các doanh nghiệp Nhật Bản sẽ đóng góp về tài chính để quỹ này có thể được sử dụng dưới danh nghĩa hợp tác kinh tế, chứ không phải là khoản bồi thường cho người lao động thời kỳ chiến tranh.