Nước Anh lúng túng với 'kế hoạch B'

Ngoại trưởng Anh, ông Dominic Raaab sẽ tạm thời điều hành Nội các Anh khi Thủ tướng Johnson điều trị.

Chưa từng có tiền lệ

Sáng ngày 7/4, truyền thông Anh và phương Tây đồng loạt dẫn lời một phát ngôn viên Văn phòng Thủ tướng Anh khẳng định: “Trong chiều nay 6/4 (theo giờ Anh), tình trạng của Thủ tướng Anh đã xấu hơn và theo lời khuyên của đội ngũ nhân viên y tế, ông đã được chuyển vào đơn vị chăm sóc đặc biệt tại bệnh viện... Thủ tướng vẫn còn tỉnh táo vào lúc này”.

Hãng tin Reuters dẫn một nguồn tin cho biết ông Johnson đã được hỗ trợ thở oxy. Trước khi nhập viện, Thủ tướng Anh được xét nghiệm và cho kết quả dương tính hôm 26/3 rồi sau đó tự cách ly. Được đưa vào Bệnh viện St Thomas ở London đêm 5/4 và trải qua nhiều cuộc xét nghiệm sau khi có các triệu chứng dai dẳng do nhiễm virus corona chủng mới.

Trước diễn biến trên, Điện Buckingham cho biết Nữ hoàng Anh Elizabeth II đã được Văn phòng Thủ tướng Anh cập nhật tình hình liên tục về tình trạng sức khỏe của ông Johnson. Những điều này làm dấy lên lo ngại, ông Johnson sẽ không thể điều hành Nội các trong vòng nhiều ngày nữa, bất chấp các tiến triển sức khỏe của ông theo chiều hướng nào.

Vậy ai sẽ thay thế hoặc kế nhiệm tạm quyền Thủ tướng Johnson?

Đây là điều chưa từng xảy ra đối với chính quyền và Nội các Anh trong suốt chiều dài lịch sử. Theo giới chuyên gia, Hiến pháp Anh không có kịch bản kế nhiệm rõ ràng trong trường hợp khẩn cấp (được hiểu Thủ tướng đương nhiệm gặp phải những biến cố không thể cầm quyền). “Chúng ta chưa từng trải qua tình huống như vậy. Chúng ta trước đây không nghĩ về điều này” – ông Catherine Haddon, từ Viện Chính phủ (Anh) nói.

Trước đó, đã có 2 lần nước Anh đã phải tính đến chuyện tìm người thay thế Thủ tướng tạm thời nhưng không diễn ra. Đó là vào tháng 6/1953, Thủ tướng Anh Winston Churchill bị đột quỵ trong văn phòng. Tuy nhiên, ông Churchill đã phục hồi để trở lại phố Downing và điều hành nội các 2 tháng sau đó.

Năm 2000 Thủ tướng Tony Blair phải điều trị tim hai lần và chính phủ Anh đã dự tính đưa ông John Prescott sẽ lên nắm quyền nhưng tình hình lại bất ngờ chuyển biến tích cực.

Hoang mang với “kế hoạch B”

Trên thực tế, Nội các Anh không còn duy trì các chức danh Phó Thủ tướng. Phó Thủ tướng cuối cùng là Nick Clegg dưới thời David Cameron. Điều này đã gây khó cho một phương án thay thế Thủ tướng Anh một cách tạm thời theo đúng nghĩa “danh chính, ngôn thuận” về chính thể và chính danh.

Những cố vấn lập pháp trong đảng của Thủ tướng Johnson cũng đã từng nhiều lần đề xuất đưa ra một đạo luật để chính thức hóa người lên nắm quyền thay Thủ tướng trong trường hợp khẩn cấp quốc gia nhưng chưa thể thực hiện. Vào cuối tháng 3, khi Thủ tướng Johnson được xác định chính thức nhiễm Covid-19, một trong những cố vấn này đã bày tỏ sự hoang mang: “Không ai biết chuyện gì sẽ xảy ra nếu Thủ tướng không thể tiếp tục công việc”.

Theo thông tin từ Văn phòng Thủ tướng Anh, trước khi vào khu chăm sóc đặc biệt, Thủ tướng Johnson đã gọi điện cho Ngoại trưởng Dominic Raaab để yêu cầu ông đảm nhiệm vai trò tạm quyền. Ngoại trưởng Raab là một cựu luật sư 46 tuổi, đắc cử vào Nghị viện Anh từ năm 2010 và từng phục vụ trong Nội các của cựu Thủ tướng Theresa May trong vai trò Bộ trưởng phụ trách Brexit.

Tuy nhiên, phương án của ông Johnson chỉ định Ngoại trưởng Raaab tạm quyền trong thời gian ông điều trị và phục hồi sức khỏe cũng không nhận được nhiều đồng thuận. Nhiều thành viên trong Chính phủ Anh đã kỳ vọng ông Michael Gove, Bộ trưởng Văn phòng Nội các Anh là người thay thế sẽ tốt hơn.

“Dường như mỗi Thủ tướng Anh khi lên nắm quyền đều chưa tính đến một “Kế hoạch B” hoàn hảo thay thế vị trí trong trường hợp xảy ra sự cố nghiêm trọng với chính mình. Đó là lỗi chủ quan chính trị bắt nguồn từ sự thiếu chặt chẽ trong thể chế và luật pháp sở tại. Nó dễ gây hoang mang cho công chúng khi có biến cố” – một nhà nghiên cứu chính trị Anh nói.

Tình trạng sức khỏe, sự chia rẽ diễn ra trong Nội các, cùng với việc phải đối phó với đại dịch Covid-19, vấn đề đàm phán với EU thời hậu Brexit... đang là những thách thức lớn và ngay trước mắt đối với chính Thủ tướng Johnson vào thời điểm này.