Syria: Mỹ bỏ rơi đồng minh, chiến sự bùng phát căng thẳng

Binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ đã đánh chiếm được 11 thị trấn mà người Kurd từng kiểm soát. (Nguồn: AFP).

Căng thẳng, phẫn nộ

Hôm Chủ nhật tuần trước, ông Trump đã “bật đèn xanh” cho Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan mở chiến dịch quét sạch lực lượng người Kurd – nhóm chiến binh cấu thành một phần của Lực lượng Phòng vệ Syria (SDF) vốn đã tổn thất hàng nghìn người trong cuộc chiến mà Mỹ phát động chống lại IS.

Ngay trong lúc mà quân đội Thổ Nhĩ Kỳ tấn công các vị trí của người Kurd bằng máy bay ném bom và đòn pháo kích, CNN đưa tin trên chiến trường xảy ra rất nhiều vụ nổ lớn, nhiều thường dân – bao gồm cả phụ nữ và trẻ em – tháo chạy trong tuyệt vọng… Các tổ chức nhân đạo cho hay đợt không kích này có thể khiến ít nhất 300.000 người tháo chạy khỏi nơi sinh sống của họ.

“Tổng thống Trump và Tổng thống Erdogan đều hiểu chính xác về chiến dịch này. Ông ấy hiểu rõ quy mô của nó” – ông Gulnur Aybet, cố vấn cấp cao của ông Erdogan – nói.

Quyết định chóng vánh của ông Trump trên chiến trường Syria đã vấp phải phản ứng đầy phẫn nộ của phía đảng Cộng hòa, khi mà rất nhiều nhà lập pháp, cựu quan chức và các nhà phân tích liên tục đưa ra cảnh báo rủi ro.

Bỏ rơi đồng minh

“Thông tin từ Syria thật đáng sợ. Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đang chuẩn bị xâm lược Syria từ phía Bắc, các lực lượng Nga hậu thuẫn từ phía Nam, chiến binh IS tấn công Raqqa. Không thể hiểu lý do vì sao ông Trump lại để cho đồng minh bị tàn sát và cho phép sự trở lại của IS” – nghị sĩ Liz Cheney thể hiện sự phẫn nộ từ phía các nhà lập pháp đảng Cộng hòa tại Hạ viện.

Thượng nghị sĩ Marco Rubio thì nhấn mạnh: “Theo yêu cầu của chính quyền Trump, người Kurd đã đóng vai trò lực lượng chiến đấu chính dưới mặt đất chống lại IS ở Syria thay cho binh sĩ Mỹ, thế nhưng chính quyền vẫn “thỏa thuận với ông Erdogan để cho phép ông này quét sạch họ. Tổn hại về danh tiếng và lợi ích quốc gia sẽ kéo dài và không thể đo đếm nổi”.

Hai thượng nghị sĩ Lindsey Graham (Cộng hòa) và Chris Van Hollen (Dân chủ) còn công bố một kế hoạch áp lệnh trừng phạt với các quan chức cấp cao trong chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ, cấm mọi hoạt động trao đổi và mua bán quốc phòng với nước này và lập tức kích hoạt các lệnh trừng phạt có từ năm 2017 cho đến khi chính quyền Ankara ngừng ngay các chiến dịch nhằm vào người Kurd.

“Cuộc tấn công phi pháp và phi lý nhằm vào một người bạn và đối tác của Mỹ đã đe dọa tới cuộc sống của hàng triệu thường dân, rất nhiều trong số đó đã phải rời bỏ nhà cửa ở Syria để tìm kiếm sự an toàn ở khu vực này. Cuộc xâm lược này chắc chắn sẽ khiến IS trỗi dậy ở Syria, và mang lại lợi ích cho những địch thủ của nước Mỹ như Al Qaeda, Iran và Nga” – ông Graham và Van Hollen nói trong một tuyên bố.

Brad Bowman – Giám đốc Trung tâm Sức mạnh Quân sự và Chính trị thuộc Tổ chức Phòng vệ Dân chủ - cũng phản ánh lại tâm lý của nhiều thành viên đảng Cộng hòa khác khi mô tả về quyết định của ông Trump: “Đây là một khoảnh khắc đáng xấu hổ trong lịch sử nước Mỹ”.

Thường dân hứng chịu

Cả Lầu Năm Góc và Bộ Ngoại giao đều cho hay họ đã ra sức thuyết phục ông Trump không ra quyết định trên, nói rằng sự hiện diện của Mỹ ở Syria là cần thiết để chống lại IS và ngăn chặn Iran, Nga. Trong khi đó, lực lượng SDF hôm 9/10 tuyên bố rằng họ đã phải ngừng chiến dịch quân sự chống IS ở miền Bắc Syria sau hành động “hung hăng” của Thổ Nhĩ Kỳ.

Ông Trump còn khiến nhiều người phẫn nộ khi bình luận rằng các tù binh IS đang trong các trại giam của người Kurd có thể chạy sang châu Âu. “Chúng có thể trốn thoát sang châu Âu, đó là nơi chúng muốn tới, – ông Trump nói thêm: - chúng ta không có binh sĩ ở khu vực đó”. Tổng thống Mỹ cũng hạ thấp tầm quan trọng của khối đồng minh với người Kurd, bất chấp thực tế rằng 11.000 người Kurd đã hy sinh trong cuộc chiến chống IS mà Mỹ phát động. “Họ không hề giúp chúng ta trong Thế chiến II, họ không giúp chúng ta trong trận Normandy. Họ ở đó giúp chúng ta là vì đất đai của chính họ, đó là điều khác hẳn” – ông Trump nói.

Các nhà phân tích như ông Bowman nói: Một phần lý giải sự phẫn nộ nhằm vào ông Trump là thực tế rằng “chúng ta không thể đánh bại IS mà không có sự giúp đỡ của họ” và rằng người Kurd chỉ vừa mới buông lỏng hàng phòng thủ của họ vì tin tưởng Mỹ sẽ bảo vệ họ trước Thổ Nhĩ Kỳ.

Kể từ tháng 8 đến nay, Mỹ liên tục hối thúc người Kurd giải trừ các hàng phòng thủ và lui quân dọc biên giới, khiến cho giờ đây họ trở thành con mồi cho chiến dịch của Thổ Nhĩ Kỳ. Mục đích của hành động trên là nhằm xoa dịu Ankara để họ không xâm lược Syria. Và theo ông Bowman, người Kurd đã chấp nhận đề xuất của Mỹ “bởi họ tin rằng Mỹ sẽ kiềm chế được Thổ Nhĩ Kỳ về mặt ngoại giao. Chúng ta đang hủy hoại niềm tin của người Kurd. SDF đã làm mọi thứ mà chúng ta yêu cầu họ. Mọi binh sĩ của họ hoạt động ở những nơi nguy hiểm nhằm nỗ lực tạo lòng tin với đối tác của họ”– ông Bowman nói.

“Không đáng tin cậy”

Giới phân tích và các nhà lập pháp Mỹ cho rằng tầm nhìn chiến lược và lợi ích với nước Mỹ là điều mà ông Trump chưa tính đến. Họ cho rằng quyết định vừa qua của ông Trump sẽ khiến Mỹ trở thành một đối tác không đáng tin cậy, và bởi vậy mà trong tương lai khó có thể thành lập được các lực lượng đồng minh nữa. Điều này có nghĩa rằng Mỹ sẽ phải tự điều binh sĩ của mình tới các chiến trường. Ông Bowman nói: “Người ta sẽ nhìn nước Mỹ như một đối tác không đáng tin cậy. Hậu quả là trong lần tiếp theo mà chúng ta cần có những người bạn, đồng minh hay đối tác, họ sẽ không ở đó nữa”.

Thượng nghị sĩ Mitt Romney của đảng Cộng hòa cũng nhấn mạnh rằng một khi ông Trump rút binh sĩ Mỹ, người Thổ mở cuộc tấn công là điều ai cũng dự đoán trước được. “Nhiều báo cáo chỉ ra rằng Thổ Nhĩ Kỳ chắc chắn sẽ tấn công các đồng minh người Kurd mà chúng ta đã bỏ rơi – ông Romney viết trên Twitter. – Đó là một thảm kịch khi một trong số những người bạn bị phản bội phải chịu tổn thất sinh mạng. Chúng ta chỉ có thể hy vọng rằng quyết định của Tổng thống không dẫn tới những tổn thất sinh mạng to lớn hơn hay sự trỗi dậy của IS”.