Thuế và cuộc đua về đáy

Trong khi đó, các tập đoàn đa quốc gia thì có điều kiện để tránh thuế. Theo một ước tính ở quy mô toàn cầu, các chuyên gia cho biết, thiệt hại từ những hoạt động lợi dụng các chính sách thuế gây thiệt hại ít nhất 100 tỷ USD cho các quốc gia đang phát triển hàng năm, trong đó có Việt Nam.

Ảnh minh họa.

Thực tế tại Việt Nam cũng chỉ rõ, Việt Nam đưa ra nhiều ưu đãi chính sách thuế dàn trải tạo ra lỗ hổng tránh thuế. Chẳng hạn đó là việc miễn thuế có thời hạn, được dành cho khoản đầu tư lớn trong sản xuất và bất động sản.

Các khoản đầu tư này vẫn được thực hiện cho dù không có các ưu đãi này, làm thất thoát một khoản doanh thu đáng kể mà không mang lại lợi ích kinh tế đi kèm. Tính phức tạp của quy định ưu đãi thuế của Việt Nam và thiếu thông tin, số liệu, đã gây khó khăn cho nhà nghiên cứu và nhà đầu tư phân tích chính xác chi phí và lợi ích của ưu đãi thuế.

Hay tại các lĩnh vực đầu tư sản xuất khác đó là ưu đãi giảm 50% thuế thu nhập cá nhân đối với cá nhân làm việc trong các khu kinh tế; miễn thuế nhập khẩu cho máy móc, thiết bị, phương tiện vận tải để tạo tài sản cố định, nguyên liệu thiết bị để gia công xuất khẩu, miễn 5 năm cho nguyên liệu/thiết bị cho dự án tại địa bàn đặc biệt khuyến khích đầu tư; miễn thuế giá trị gia tăng đối với 25 loại hàng hóa/dịch vụ, ưu đãi 5% một số hàng hóa/dịch vụ thiết yếu…

Bên cạnh đó, ưu đãi thuế dàn trải theo lĩnh vực, địa bàn với 30 lĩnh vực khuyến khích đầu tư, 27 lĩnh vực đặc biệt ưu đãi đầu tư; hơn 300 khu công nghệ cao, khu kinh tế, khu công nghiệp, khu chế xuất.

Theo tính toán của Oxfam, ưu đãi thuế đặc biệt cao đối với các dự án đầu tư có quy mô lớn. Chẳng hạn, 1 DN đầu tư mới tại khu kinh tế được hưởng thuế TNDN ưu đãi 10% (thay vì 20%) trong 15 năm, miễn 4 năm và giảm 50% số thuế phải nộp trong 9 năm tiếp theo. Như vậy mức thuế TNDN chỉ còn là 8,57% - thấp hơn mức bình quân trong khu vực.

Trong khi cơ quan trung ương khuyến khích đầu tư nước ngoài bằng cách miễn thuế, giảm thuế trong khoảng thời gian nhất định rồi thì tại nhiều địa phương cũng “đục tường” đưa thêm ưu đãi.

Nhưng trái ngược lại với sự ưu ái đó với doanh nghiệp ngoại, cộng đồng doanh nghiệp nội đang có chịu gánh nặng phí rất lớn. Cộng đồng DN cho biết, chi phí kinh doanh là một trong những vấn đề nổi cộm. Theo Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam VCCI, chi phí kinh doanh ở Việt Nam về cơ bản ở mức cao so với các nước trong cùng khu vực như Singapore hay Malaysia

Giới chuyên gia cho biết, cách cư xử không công bằng giữa DN nội và DN ngoại gây bất bình đẳng trong nền kinh tế, bởi DN của quốc gia, dân tộc đầu tư, làm ăn kinh doanh sẽ để vốn lại xây dựng đất nước, nhưng DN FDI lại chuyển vốn lãi ra nước ngoài, chỉ tận dụng tài nguyên, nhân công và chính sách ưu đãi trong nước.

Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cho rằng, chúng ta hoan nghênh đầu tư nước ngoài, nhưng không nên tuyệt đối hóa. Có DN trong nước xin mãi không được mảnh đất để kinh doanh, nhưng DN nước ngoài lại rất dễ dàng xin được vị trí đẹp.

Ở một thông tin gần đây cũng cho biết DN ngoại đang tiếp tục có những “bí mật” khó nói. Trong đó tập đoàn phải nhắc đến cái tên Lotte Mart, với kinh nghiệm hoạt động ở Việt Nam gần 10 năm từ 2007 nhưng Lotte Mart luôn thua lỗ. Mới đây nhất, năm 2016, công ty đạt doanh thu 5.137 tỷ đồng nhưng lỗ tới 261 tỷ đồng.

Giới chuyên gia cũng cũng đưa ra khuyến cáo, cơ quan quản lý Việt Nam cần có chính sách quản lý chặt chẽ để các DN, tập đoàn đa quốc gia. Năm 2012, các DN FDI “chuyển giá” khoảng 7,6 tỷ USD, đến năm 2013, con số này tăng lên thành 8,3 tỷ USD. Phần lớn các hoạt động chuyển giá xuất phát từ việc DN muốn chuyển lợi nhuận về nước để được hưởng thuế suất thấp hơn.