Trận lốc xoáy càn quét nước Mỹ có liên quan đến biến đổi khí hậu không?

Theo thống kê của Cơ quan Khí quyển và đại dương quốc gia Mỹ, từ năm 1840 đến nay, quốc gia này đã chứng kiến 25 thảm họa lốc xoáy có số người thiệt mạng vượt qua cột mốc 80 người.

Tổng cộng có hơn 30 cơn lốc đã xuất hiện, một điều hiếm thấy giữa tháng 12 cuối năm. Nhà khí tượng học Audra Bruschi thuộc Dịch vụ Thời tiết quốc gia Mỹ (NWS) giải thích rằng, không khí ấm và ẩm ướt bất thường đã tạo điều kiện hình thành lốc xoáy. Thêm vào đó, mặt trận bão hướng đông được hình thành từ kiểu thời tiết La Nina đã làm gia tăng sự bất thường tại Mỹ, đồng thời tạo ra những cơn lốc xoáy giết chết hàng chục người dân trên khắp 5 bang tại quốc gia này.

Kiểu thời tiết La Nina còn được biết đến với cái tên El Viejo hay Anti-El Nino, là hiện tượng nước biển ở khu vực xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương lạnh hơn so với mức bình thường. La Nina gây ra hàng loạt các hiện tượng thời tiết cực đoan đáng sợ trên toàn cầu như: lũ lụt vào mùa xuân, tuyết rơi kỷ lục vào mùa đông, hạn hán vào mùa hè... Ngoài ra, nó còn gây ra hàng loạt cơn bão và siêu bão cũng như bão tuyết khủng khiếp đến các khu vực bị ảnh hưởng.

Lốc xoáy xảy ra vào thời điểm tháng 12 tuy bất thường, nhưng không phải là chưa từng thấy. Nhiều nhà khí tượng học cho rằng độ hung dữ và chiều dài đường đi của các cơn lốc xoáy đêm 10/12 không đụng hàng với bất cứ trận lốc xoáy nào từng xảy ra trước kia. Các chuyên gia đồng thời nhấn mạnh một trong những điểm xoắn có khả năng đã phá vỡ kỷ lục gần 100 năm về thời gian một cơn lốc xoáy có thể ở trên mặt đất.

Thời tiết ấm áp chính là một yếu tố quan trọng trong đợt lốc xoáy càn quét này, nhưng liệu biến đổi khí hậu có phải là một yếu tố nguyên nhân hay không, đó vẫn là điều chưa hoàn toàn rõ ràng.

Các nhà khoa học cho biết việc tìm hiểu liệu biến đổi khí hậu đã ảnh hưởng như thế nào đến tần suất lốc xoáy rất phức tạp và sự hiểu biết của họ vẫn đang tiếp tục phát triển. Các điều kiện khí quyển làm phát sinh những đợt lốc xoáy đang ngày càng gia tăng vào mùa đông khi Trái đất dần ấm lên. Hẻm lốc xoáy đang dịch chuyển xa hơn về phía đông từ khu vực Kansas - Oklahoma đến các bang nơi những ‘tay sát thủ lốc xoáy’ đã tấn công hôm 10/12.

Nguyên nhân gây ra lốc xoáy

Sấm sét thường xảy ra khi không khí lạnh dày đặc và khô hơn, được đẩy qua không khí ẩm và ấm hơn, những điều kiện mà các nhà khoa học gọi là sự bất ổn định của khí quyển. Một luồng gió sẽ được tạo ra khi không khí ấm tăng lên. Khi gió khác nhau về tốc độ hoặc hướng ở các độ cao khác nhau - một điều kiện được gọi là lực cắt gió, luồng gió sẽ bắt đầu quay.

Theo Paul Markowski, Giáo sư khí tượng học tại Đại học Bang Pennsylvani: “Khi có sự thay đổi đáng kể về gió ở độ cao thấp nhất vài nghìn mét trong khí quyển, chúng có thể tạo ra 'cơn bão siêu tế bào' gây nên lốc xoáy. Và đó là những gì chúng ta đã chứng kiến hôm 10/12”.

Thường có rất nhiều gió cắt vào mùa đông vì sự khác biệt lớn về nhiệt độ và áp suất không khí giữa xích đạo và Bắc Cực. Nhưng thông thường, không có nhiều bất ổn trong mùa đông đủ điều kiện cần thiết cho những cơn lốc xoáy vì không khí không ấm và ẩm ướt. Nhưng lần này đã có.

Nhiệt độ giống như mùa Xuân trên phần lớn Trung Tây và phía Nam nước Mỹ vào tháng 12 đã mang lại không khí ẩm và ấm áp để hình thành các cơn giông. Các chuyên gia cho biết một khi cơn bão hình thành, sức cắt của gió đặc biệt mạnh sẽ ngăn lốc xoáy tan biến. Theo đó, lốc xoáy được cho là sẽ chết khi các luồng giông bão làm mất năng lượng của chúng.

Cơn lốc xoáy hôm 10/12 đã di chuyển hơn 370 km từ phía đông bắc bang Arkansas sang mạn tây bang Kentucky. Nếu Trung tâm Dự báo Bão thuộc Cục Khí tượng và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) xác nhận số liệu này, đây sẽ là lốc xoáy có quãng đường tàn phá dài nhất tại Mỹ từ năm 1925.

Sự biến đổi của khí hậu với lốc xoáy liên quan như thế nào?

Đây là một vấn đề phức tạp. Các nhà khoa học vẫn đang cố gắng tìm ra nhiều yếu tố mâu thuẫn về việc liệu biến đổi khí hậu do con người gây ra có đang làm cho các cơn lốc xoáy trở nên phổ biến hơn hay thậm chí dữ dội hơn hay không. Theo Phòng thí nghiệm Bão nghiêm trọng Quốc gia NOAA, khoảng 1.200 trận lốc xoáy tấn công Mỹ mỗi năm - mặc dù con số đó có thể thay đổi nhưng hiện tại chưa có quốc gia nào khác chứng kiến nhiều lốc xoáy đến vậy.

Ít hơn 10% các trận giông bão nghiêm trọng sẽ tạo ra lốc xoáy, chính điều này khiến cho việc đưa ra kết luận về biến đổi khí hậu và các quá trình dẫn đến lốc xoáy khó khăn hơn. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã quan sát thấy những thay đổi diễn ra đối với các thành phần cơ bản của giông bão khi hành tinh ấm lên. Các cơn bão cực đoan đang “trở nên phổ biến hơn bởi vì chúng ta có nhiều khối không khí ấm hơn vào mùa đông có thể hỗ trợ bùng phát loại hình thời tiết khắc nghiệt này”.

Mỹ có thể sẽ chứng kiến ​​nhiều trận lốc xoáy hơn vào mùa đông khi nhiệt độ tại quốc gia tăng trên mức trung bình dài hạn. Giáo sư Furtado thuộc Đại học Oklahoma cho biết hẻm lốc xoáy, một thuật ngữ được sử dụng để chỉ khu vực địa lý ở trung phần Mỹ nơi thường xảy ra những cơn lốc xoáy, đã dịch chuyển về phía đông vào Thung lũng sông Mississippi. Sự thay đổi đó là do sự gia tăng nhiệt độ, độ ẩm và lực cắt.