‘Cuộc đua xanh’ của thương mại điện tử

Tác động xấu đến môi trường

Theo báo cáo của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), trong 6 tháng đầu năm 2023, doanh thu thương mại điện tử bán lẻ tại Việt Nam ước đạt 10,3 tỷ USD, tăng khoảng 25% so với cùng kỳ, chiếm 7,7% doanh thu hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước. Tuy thương mại điện tử tăng trưởng nhanh nhưng đã và đang bộc lộ nhiều yếu tố chưa bền vững, đặc biệt là tác động xấu tới môi trường.

Báo cáo Chỉ số thương mại điện tử Việt Nam 2023 chỉ ra, lĩnh vực bán lẻ trực tuyến có hai khâu chính tác động xấu tới môi trường, bao gồm khâu giao hàng liên quan đến khí thải carbon của phương tiện và khâu đóng gói hàng hóa có sử dụng hộp carton, bao bì nilon, màng xốp hơi, hộp xốp, đồ nhựa dùng 1 lần…

Một nghiên cứu được công bố của Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF) năm 2020 cho thấy, sự tăng trưởng mạnh của hoạt động giao hàng cuối cùng trong thương mại điện tử có thể gây ách tắc giao thông và làm tăng lượng khí thải carbon ở các thành phố lớn trên thế giới trong thập kỷ tới. Cụ thể, nghiên cứu này ước tính đến năm 2030, số lượng phương tiện giao hàng trong 100 thành phố lớn trên thế giới sẽ tăng 36%. Lượng khí thải từ lưu lượng giao hàng tăng hơn 30%, đồng thời tình trạng tắc nghẽn giao thông tăng hơn 21%.

Cảnh báo về tình trạng ô nhiễm môi trường, ông Nguyễn Thanh Hưng - Hội đồng Tư vấn cấp cao về thương mại điện tử, Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) cho rằng các dịch vụ ăn uống chứa quá nhiều bao bì nhựa và nilon. Đây cũng là mặt trái của xu hướng tiêu dùng nhanh hiện nay, đang được hỗ trợ bởi thương mại điện tử.

Theo ông Hưng, thời gian qua, thương mại điện tử phát triển khá nhanh với tốc độ tăng trưởng 25% mỗi năm. Dự kiến quy mô thị trường đạt 49 tỷ USD vào năm 2025. Tuy nhiên, đã đến lúc phải nghĩ đến phát triển thương mại điện tử bền vững.

Giới chuyên gia nhận định, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng trong việc mua sắm trực tuyến, mỗi ngày có hàng trăm nghìn món hàng được shipper giao tới người nhận, và từ đây lượng rác thải xả ra môi trường cũng gia tăng.

Giảm thiểu nguy cơ

Nắm bắt được tình hình đó, nhiều sàn thương mại điện tử cũng đã nỗ lực trong việc đưa ra các giải pháp để giảm thiểu lượng rác thải đẩy ra môi trường. Theo đó, một số doanh nghiệp (DN) thương mại điện tử và bưu chính như: Lazada, Grab hay Bưu điện Việt Nam đã triển khai nhiều giải pháp sáng tạo nhằm giảm tác động tiêu cực tới môi trường. Có thể kể đến việc tiết giảm số lượng thùng carton chuyển sang dùng 100% bao bì tái chế, hay giảm rác thải nhựa; khuyến khích khách hàng chờ giao hàng chậm thay vì đẩy mạnh quảng bá hình thức giao hàng ngay…

Theo chia sẻ của ông Vũ Quốc Thịnh - Tổng Giám đốc Lazada Logistics Việt Nam, hành trình đơn hàng từ nhà sản xuất đến người bán hàng đi qua từ 20 - 30 bước. Hàng hóa hiện nay đa dạng nhưng quy chuẩn đóng gói không nhiều. Do vậy, Lazada đã sử dụng hệ thống xác định kích thước bao bì tự động để tiết giảm rác thải. Sử dụng bao bì có chứng nhận FSC hay tái sử dụng thùng carton làm vật liệu chèn lót.

Tương tự, Vietnam Post cũng nỗ lực đưa ra nhiều giải pháp nhằm “xanh hóa” hoạt động kinh doanh. Cụ thể, hiện Vietnam Post có 100 container trên 2 tàu container nhanh Hà Nội - Bình Dương (2021), lưu thoát khoảng 300 tấn hàng. Đại diện DN này cho biết, việc xanh hóa hoạt động vận tải giúp Vietnam Post giảm lượng khí thải CO2 khoảng 8,8 lần.

Báo cáo logistics Việt Nam cho hay, chi phí logistics tại các DN bán lẻ chiếm tỷ trọng khá lớn trong giá thành, dao động từ 10% - 20%. Còn trong chi phí logistics, chi phí vận chuyển có tỷ lệ cao nhất chiếm từ 60% - 80%. Chính vì vậy, việc tối ưu hóa chi phí vận chuyển không những giúp DN cắt giảm chi phí mà còn đóng góp đáng kể vào việc giảm lượng phát thải từ hoạt động vận chuyển.

Theo giới chuyên gia, khi tiêu dùng xanh trở thành xu hướng, thương mại điện tử cũng bắt buộc phải chuyển mình, hướng tới nền thương mại điện tử xanh. Người dùng đang có xu hướng ngừng mua các sản phẩm, dịch vụ có tác động xấu tới môi trường và xã hội. Chính họ đang yêu cầu các nhà bán lẻ sử dụng bao bì có thể tái chế và bền vững cho các sản phẩm của họ khi giao dịch mua hàng trực tuyến lẫn trực tiếp. Bởi trên thực tế, bao bì thương mại điện tử là cội nguồn tạo ra số lượng chất thải lớn nhất của toàn ngành, cao gấp 6 lần so với lượng rác thải bỏ đi sau khi mua các sản phẩm tại cửa hàng. Và đây là lúc thương mại điện tử phải thay đổi không chỉ từ những gói hàng mà ngay cả hành trình của nó từ người bán tới người mua cũng cần phải xanh hơn, bền vững hơn.

Để giảm tác động ảnh hưởng của thương mại điện tử đối với môi trường, theo bà Lại Việt Anh - Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), khâu bán hàng cần sử dụng phương tiện giao hàng thân thiện với môi trường; xây dựng logistics thông minh, tối ưu hóa vận chuyển và giao hàng. Bên cạnh đó, khâu đóng gói cần khuyến khích sử dụng bao bì tái chế, đồng thời giảm số lượng bao bì đóng gói tại các khâu. Các nhà bán lẻ cần có những giải pháp thay đổi thói quen tiêu dùng hướng tới giao hàng xanh.

“Trên thực tế, rác thải bỏ đi khi mua sắm trực tuyến cao gấp 7 lần so với rác thải bỏ đi khi mua sắm tại cửa hàng. Số liệu thống kê về yêu cầu của người tiêu dùng đối với bao bì từ Tập đoàn thiết bị đóng gói Shorr cho thấy, có khoảng 86% người tiêu dùng cho biết có nhiều khả năng mua hàng từ các nhà bán lẻ hơn nếu bao bì bền vững; đồng thời 77% người tiêu dùng mong đợi nhiều thương hiệu cung cấp bao bì bền vững 100% trong tương lai”.

Bà Lại Việt Anh

Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương)