Đấu thầu cao tốc Bắc Nam: Bộ GTVT cần 'tỉnh táo'

Trong khi sai phạm tại dự án Cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi vẫn còn chưa giải quyết xong thì xuất hiện hiện tượng “quân xanh quân đỏ” trong khâu đấu thầu tại dự án cao tốc Bắc Nam khiến dư luận không khỏi lo lắng. 3 gói thầu xây lắp thuộc Dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn Phan Thiết - Dầu Giây và Phan Thiết - Vĩnh Hảo sẽ được gia hạn thời gian mở thầu đến ngày 14/9.

Lý do phải gia hạn là 3 gói thầu này có ít hơn 3 hồ sơ dự thầu mặc dù số lượng hồ sơ mời thầu bán ra ban đầu là rất lớn.

Có hiện tượng “quân xanh, quân đỏ”?

Kể từ khi phát hành hồ sơ mời thầu (ngày 6/8/2020) cho đến thời điểm đóng thầu (14h ngày 4/9/2020), tổng số hồ sơ mời thầu được PMU Thăng Long và PMU 7 bán tại 3 dự án lên tới hơn 340 bộ.

Trong đó, Dự án Mai Sơn - Quốc lộ 45 gồm 5 gói thầu xây lắp, có 60 đơn vị mua hồ sơ mời thầu với tổng số 140 bộ hồ sơ mời thầu; Dự án Vĩnh Hảo - Phan Thiết với 4 gói thầu xây lắp, có 61 nhà thầu mua 140 bộ hồ sơ mời thầu; Dự án Phan Thiết - Dầu Giây gồm 4 gói thầu xây lắp, có 32 đơn vị mua hồ sơ mời thầu với tổng số 74 bộ hồ sơ mời thầu. Việc mỗi gói thầu xây lắp tại 3 dự án nói trên đã bán được bình quân 26 bộ hồ sơ mời thầu đã cho thấy sự quan tâm rất lớn của các doanh nghiệp xây dựng.

Tuy nhiên, tại thời điểm đóng thầu, chỉ có 1/13 gói thầu nhận được 4 hồ sơ dự thầu; 9/13 gói thầu nhận được 3 hồ sơ dự thầu. Đặc biệt, gói thầu 1-XL thuộc Dự án Vĩnh Hảo - Phan Thiết chỉ có 1 liên danh nộp hồ sơ dự thầu (liên danh Tự Lập - Đạt Phương - Tổng công ty Xây dựng Thăng Long); gói thầu 2-XL và 3-XL thuộc Dự án Phan Thiết - Dầu Giây chỉ có 2 liên danh nộp hồ sơ dự thầu.

Trên thực tế, cả 3 gói thầu phải gia hạn thời gian mở thầu đều có quy mô khá lớn, trong đó gói 1-XL Dự án Vĩnh Hảo - Phan Thiết có dự toán được duyệt là 1.745 tỷ đồng; gói 2-XL và 3-XL Dự án Dầu Giây - Phan Thiết có dự toán được duyệt lần lượt là 1.967 tỷ đồng và 2.316 tỷ đồng.

Tại Việt Nam hiện không có nhiều nhà thầu đáp ứng được các tiêu chí trong hồ sơ mời thầu, đặc biệt là công trình tương tự. Một nhà thầu có kinh nghiệm nhiều năm trong công tác đấu thầu cho rằng việc nhiều nhà thầu mua hồ sơ mời thầu nhưng rất ít nhà thầu nộp hồ sơ dự thầu là có dấu hiệu của việc dàn trận “quân xanh, quân đỏ” trong đấu thầu.

Để đảm bảo minh bạch và tăng thêm số lượng nhà thầu tham gia dự thầu, Bộ GTVT đã chỉ đạo PMU Thăng Long và PMU 7 hoàn thiện các thủ tục theo quy định, gia hạn thời điểm đóng thầu thêm 10 ngày (đóng thầu, mở thầu vào 14h00 ngày 14/9/2020) cho 3 gói thầu 1-XL, 2-XL và 3-XL.

Việc gia hạn là cần thiết nhưng cần thiết hơn cả là Chủ đầu tư phải đủ tỉnh táo để nhận diện nhà thầu có năng lực thực sự để tránh những sai lầm đáng tiếc như dự án cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi.

Nhà thầu nhiều “tai tiếng” vẫn nhiệt tình tham gia?

Gói thầu 1-XL thuộc Dự án Vĩnh Hảo - Phan Thiết chỉ có 1 liên danh nộp hồ sơ dự thầu (liên danh Tự Lập - Đạt Phương - Tổng công ty Xây dựng Thăng Long); Công ty TNHH Xây dựng Tự Lập được mệnh danh là nhà thầu quen của tỉnh Phú Thọ vì được trúng khá nhiều gói thầu lớn với giá trị tiết kiệm thấp tại tỉnh Phú Thọ.

Thời gian qua Công ty TNHH xây dựng Tự Lập được báo chí điểm tên liên tục với các từ khoá: nhiều góc khuất trong các dự án trúng thầu, nghi vấn “dụng chiêu” nhà thầu chân gỗ, doanh nghiệp ruột trúng nhiều gói thầu đầu tư công, chuyện khó tin từ những gói thầu “siêu khủng” giá trị tiết kiệm “siêu thấp”….

Trên thực tế, tại thông báo số169/TB-TTCP về việc kết luận thanh tra công tác quản lý, sử dụng đất đai, đầu tư xây dựng và khai thác khoáng sản của tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2006-2017, Thanh tra Chính Phủ đã chỉ rõ Dự án cầu qua sông Bần, xã Võ Miếu do UBND huyện Thanh Sơn làm chủ đầu tư, gói thầu xây lắp số 08 do Cty Tự Lập thực hiện có sai phạm.

Đối chiếu khối lượng một số công việc tại hợp đồng với hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công, phát hiện chủ đầu tư đã thanh toán và khối lượng nghiệm thu thực tế chênh lệch tăng với giá trị 578 triệu đồng…

Thông báo số 169/TB-TTCP cũng nêu rõ: Dự án đường sơ tán dân thuộc các huyện Cẩm Khê, Yên Lập, Thanh Sơn, UBND tỉnh Phú Thọ không báo cáo Thủ tướng Chính phủ về việc chậm tiến độ và xin gia hạn thời gian thực hiện, nhưng đã tự ý cho phép điều chỉnh thời gian thực hiện dự án. Đến tháng 4/2016, dự án mới hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng, chậm hơn 3 năm so với chỉ đạo của Thủ tướng.

Tại dự án này, Thanh tra Chính phủ phát hiện giá trị chênh lệch giữa thi công bằng máy và thủ công do áp dụng định mức không đúng 2,6 tỷ đồng. Trong đó, gói thầu số 2 Cty Tự Lập đã hưởng chênh lệch giá trị trên 1,1 tỷ đồng.

Tại thông báo Kết luận thanh tra số 169/TB-TTCP, Thanh tra Chính phủ đã yêu cầu Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ thu hồi về ngân sách nhà nước số tiền chênh lệch tăng giữa thi công bằng máy và thủ công do áp dụng định mức không đúng quy định tại dự án Đường sơ tán dân thuộc các huyện Cẩm Khê, Yên Lập, Thanh Sơn.

Theo ông Nguyễn Đăng Trương, Cục trưởng Cục quản lý đấu thầu, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, để lựa chọn được nhà thầu có năng lực, kinh nghiệm, đáp ứng yêu cầu, đảm bảo cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả kinh tế tại mẫu hồ sơ mời thầu số 02 ban hành theo Thông tư số 03/2015/TT-BKHĐT ngày 6/5/2015 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư quy định chi tiết việc lập hồ sơ mời thầu gói thầu xây lắp có hướng dẫn các tiêu chí đánh giá về việc không hoàn thành hợp đồng, kiện tụng đang giải quyết, kinh nghiệm cụ thể trong quản lý và thực hiện hợp đồng xây lắp, uy tín của nhà thầu… thông qua việc thực hiện hợp đồng tương tự để bên mời thầu làm cơ sở đánh giá.

Trường hợp gói thầu đã hoàn thành đưa vào khai thác nhưng lại có hạng mục công trình thuộc gói thầu đó vi phạm về quản lý chất lượng dẫn đến bị cơ quan chức năng điều tra khởi tố về vi phạm chất lượng công trình, bắt tạm giam các đối tượng sai phạm có liên quan để điều tra vụ án theo quy định của Pháp luật thì không thể coi các hạng mục công trình này là hoàn thành đảm bảo kỹ thuật chất lượng.

Bộ GTVT tuyên bố sẽ chọn nhà thầu có năng lực về nhân lực, trang thiết bị, tài chính, kinh nghiệm cho dự án cao tốc Bắc Nam còn dư luận mong muốn Bộ GTVT loại bỏ hết những nhà thầu có “hạnh kiểm yếu”.