Thương mại điện tử: Giải bài toán về kiểm tra và xử lý vi phạm, nhằm đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng

Mấy năm gần đây thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ góp phần thay đổi thói quen tiêu dùng của người dân, cũng như tạo cơ hội phát triển thị trường cho các doanh nghiệp. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích mang lại, thương mại điện tử đang tiềm ẩn nhiều rủi ro, hạn chế khiến không ít đối tượng lợi dụng kinh doanh hàng giả, hàng nhập lậu, hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ để trục lợi.

Thương mại điện tử thay đổi thói quen tiêu dùng

Mua sắm trực tuyến kết hợp với giải trí - livestream ngày càng sôi động trong những năm gần đây và là mục tiêu phát triển kinh tế trong những năm tới.

Thói quen mua hàng của người dân thay đổi từ mua sắm trực tiếp sang mua sắm online nhằm tiết kiệm thời gian, có nhiều chương trình ưu đãi áp dụng trong những ngày lễ, Tết; dịch vụ giao hàng nhanh chóng, miễn phí vận chuyển;...

Tiện ích từ thương mại điện tử là giúp người bán tiếp cận khách hàng nhanh chóng, tiết kiệm nhiều khoản chi phí như mặt bằng, nhân công, điện nước,..; trong khi đó, người mua lại dễ tìm được mặt hàng mong muốn, có nhiều sự lựa chọn cho cùng phân khúc về chất lượng, giá cả.

Nắm bắt được tâm lý khách hàng, nhiều doanh nghiệp cũng đã tiến hành tối ưu hóa trang web cho phù hợp với các loại thiết bị khác nhau để cung cấp trải nghiệm mua sắm nhanh chóng và dễ dàng hơn.

Bên cạnh đó, nền tảng truyền thông xã hội cũng dần trở thành kênh marketing quan trọng đối với các doanh nghiệp thương mại điện tử khi mà giờ đây, người dùng mạng xã hội có thể mua sản phẩm trực tiếp từ Instagram, Facebook, TikTok, Zalo... Các doanh nghiệp có thể tận dụng hiệu quả các nền tảng này để mở rộng kênh bán hàng trên thị trường thương mại điện tử.

Trong sự phát triển không ngừng nghỉ, thị trường thương mại điện tử tại Việt Nam cũng đã hình thành các hệ thống cung ứng dịch vụ cho thị trường bao gồm: dịch vụ nền tảng công nghệ hỗ trợ giao dịch thương mại điện tử, hệ thống thanh toán trực tuyến an toàn, các dịch vụ marketing, truyền thông tiếp thị, dịch vụ vận chuyển,...

Thông tin từ Bộ Công Thương cho hay, hết năm 2023, quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ Việt Nam dự kiến đạt 20,5 tỷ USD, tăng khoảng 4 tỷ USD (tương đương 25%) so với năm 2022.

Theo báo cáo e-Conomy SEA 2022 của Google, Temasek, Bain & Company, Việt Nam là quốc gia nằm trong top có tốc độ tăng trưởng cao nhất trong khu vực Đông Nam Á về mua sắm trực tuyến.

Dự báo doanh thu và sản lượng bán ra trên các sàn bán lẻ trực tuyến B2C (giao dịch giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng) Việt Nam tiếp tục tăng mạnh trong năm tới, có thể đạt 650.000 tỷ đồng vào năm 2024.

Kiểm soát thương mại điện tử, đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng

Bên cạnh những lợi ích mang lại, quản lý thương mại điện tử rất phức tạp do tính mới và phổ biến của nó; tiềm ẩn nhiều rủi ro, hạn chế.

Nguồn gốc, chất lượng hàng hóa được nhiều người tiêu dùng quan tâm thời gian qua. Trên thực tế, thị trường thương mại điện tử vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề thách thức như hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng, hình thức lừa đảo trực tuyến, buôn bán hàng không có hóa đơn, nhất là hàng xuyên biên giới. Vì kinh doanh online, người bán có thể chào hàng, bán hàng trên nhiều trang mạng điện tử, nhiều nền tảng khác nhau với những cái tên khác nhau và sau khi họ chấm dứt thời gian livestream, người mua chẳng biết họ là ai nữa.

Theo nhận định của ông Trần Hữu Linh, Tổng cục trưởng Tổng cục QLTT (Bộ Công Thương), bên cạnh những nguyên nhân chủ quan như hạn chế trong công tác theo dõi, xử lý các vụ việc nổi cộm có lúc còn bị động, công tác phối hợp giữa các lực lượng chức năng chưa đồng bộ, thiếu quyết liệt, vẫn còn tình trạng đùn đẩy, né tránh thì một nguyên nhân khách quan khác khiến hoạt động thương mại điện tử đang còn nhiều lỗ hổng là bởi loại hình thương mại mới mang tính chất toàn cầu, phát triển nhanh chóng, có nhiều chủ thể tham gia với phương thức kinh doanh, thanh toán ngày càng đa dạng nhưng hệ thống pháp luật của Việt Nam còn có phần chưa tương thích và chưa điều chỉnh, hoàn thiện kịp so với yêu cầu thực tế về quản lý nhà nước và đấu tranh chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử. Vẫn còn những tổ chức, cá nhân, người tiêu dùng có nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật còn hạn chế, cố tình tiếp tay cho đối tượng vi phạm.

Do đó, để thị trường này phát triển đúng hướng và lành mạnh, sự vào cuộc của các cấp, các ngành trong giai đoạn hiện nay là hết sức cần thiết, nhằm tránh thất thu thuế và đảm bảo quyền lợi cho người tiêu dùng:

Ngày 29/3/2023, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 319/QĐ-TTg phê duyệt Đề án về chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử đến năm 2025.

Đề án trên được Chính phủ phê duyệt kỳ vọng tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức của các cấp, ngành, người dân và doanh nghiệp nhằm tự giác, chấp hành tốt chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước trong công tác chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng. Từ đó, giúp nâng cao hiệu quả bảo vệ người tiêu dùng trong hoạt động thương mại điện tử, tạo niềm tin trong hoạt động giao dịch, mua bán trực tuyến. Điều này thể hiện sự quan tâm đặc biệt và quyết tâm của Chính phủ trong việc bảo đảm hoạt động thương mại điện tử được minh bạch, lành mạnh, bảo vệ hiệu quả quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Để tiếp tục tăng cường hoạt động quản lý, giám sát hàng hóa trên môi trường không gian mạng, tạo niềm tin cho người tiêu dùng trong mua sắm trực tuyến, ông Trần Hữu Linh cho biết, thời gian tới sẽ tiếp tục chỉ đạo lực lượng QLTT cả nước đẩy mạnh công tác phối hợp giữa các cơ quan liên quan trong việc thanh kiểm tra, kiểm soát hoạt động lợi dụng thương mại điện tử để kinh doanh hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Phối hợp các đơn vị bán tên miền và cung cấp dịch vụ máy chủ, ngân hàng, viễn thông, chuyển phát trong việc xác minh đối tượng để kiểm tra và xử lý vi phạm. Cùng với đó, kiểm soát chặt chẽ luồng hàng hóa kèm hóa đơn chứng từ theo các đơn vị chuyển phát nhanh, giao nhận hàng hóa, tập kết tại kho hàng, cảng biển.

Tiếp tục rà soát, hoàn thiện các quy định pháp lý để chủ động kiểm tra, phát hiện vi phạm, công cụ thanh toán, sự phối hợp hiệu quả hơn giữa các lực lượng thuộc các bộ, ngành sẽ giúp công tác ngăn chặn hàng giả, hàng nhập lậu, hàng không xác định được nguồn gốc, xuất xứ trên môi trường mạng được hiệu quả hơn.

Cũng theo Tổng cục trưởng Tổng cục QLTT, bản thân các doanh nghiệp cũng cần phải nâng cao ý thức tự bảo vệ chính doanh nghiệp của mình, tăng cường giám sát, quản lý hệ thống, theo dõi, bám sát thị trường, kênh phân phối, địa bàn tiêu thụ nhằm phát hiện kịp thời những dấu hiệu vi phạm để phản ánh, phối hợp và tạo mọi điều kiện thuận lợi để lực lượng chức năng kiểm tra, xử lý.

Chủ động cung cấp thông tin, tuyên truyền, có các chương trình giới thiệu sản phẩm, hướng dẫn người tiêu dùng lựa chọn những nhà cung cấp có uy tín, chất lượng, bảo đảm an toàn; xây dựng, phát huy văn hóa kinh doanh, cạnh tranh lành mạnh.

Ngoài ra, mới đây, Tổng cục thuế đã đề nghị áp dụng các biện pháp cưỡng chế nợ thuế, trong đó có biện pháp cấm xuất cảnh, cũng như công khai trên các phương tiện truyền thông danh sách những người bán hàng online chưa hoàn thành nghĩa vụ thuế. Quy định này là cần thiết để chống thất thu ngân sách nhà nước và thu hồi số thuế nợ đọng từ các cá nhân, doanh nghiệp chây ỳ nghĩa vụ nộp thuế.

Bên cạnh đó, Trung tâm Tin học và Công nghệ số (Cục TMĐT và Kinh tế số, Bộ Công Thương) cũng đã và đang triển khai các giải pháp như: hệ thống truy xuất nguồn gốc xuất xứ (Truyxuat.gov.vn) nhằm truy xuất nguồn gốc của sản phẩm, chống hàng giả, hàng nhái, xây dựng thương hiệu trực tuyến và tiếp thị sản phẩm trên môi trường điện tử; mô hình Flagship Store - Gian hàng địa phương trên các Sàn TMĐT, nhằm cung cấp các giải pháp đồng bộ giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa ở các địa phương phân phối các sản phẩm địa phương thông qua nền tảng số, thu hẹp khoảng cách vùng miền; chương trình hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu qua thương mại điện tử xuyên biên giới - Go Export, nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận và xuất khẩu thành công các sản phẩm trong nước qua nền tảng thương mại điện tử lớn trên thế giới…