Tiếp tục câu chuyện sách giáo khoa chương trình mới: Thẩm định chặt chẽ, công phu?

Thông tin bộ sách giáo khoa (SGK) lớp 1 - Công nghệ giáo dục do GS Hồ Ngọc Đại làm chủ biên bị Hội đồng Quốc gia Thẩm định SGK (HĐTĐ) chấm không đạt từ vòng đầu đang thu hút sự quan tâm từ dư luận. HĐTĐ cho biết các bản thảo này không đáp ứng đầy đủ 13 tiêu chí của SGK theo chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) mới.

Xem xét trên mọi tiêu chí

Như thông tin trước đó, sách “Tiếng Việt 1 - Công nghệ giáo dục” của GS Hồ Ngọc Đại đã bị 15/15 thành viên HĐTĐ xếp loại “không đạt” với gần 300 nội dung, chi tiết cần sửa, cần bỏ, phần lớn là những nội dung mà HĐTĐ cho rằng sách “vượt chương trình”, “quá khó với học sinh lớp 1” và một số vấn đề về kỹ thuật, trình bày. Cụ thể, áp theo quy định của Bộ GDĐT tại Thông tư 33 Quy định tiêu chuẩn, quy trình biên soạn, chỉnh sửa SGK; tiêu chuẩn tổ chức, cá nhân biên soạn SGK; tổ chức và hoạt động của Hội đồng Quốc gia Thẩm định SGK, HĐTĐ nhận thấy: SGK Tiếng Việt 1 của GS Hồ Ngọc Đại đạt về điều kiện tiên quyết của SGK, nhưng không đạt nội dung SGK, không đạt phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục trong SGK, không đạt cấu trúc SGK, không đạt ngôn ngữ sử dụng trong SGK và hình thức trình bày trong SGK.

Theo đánh giá chung của HĐTĐ, trong SGK còn có một số nội dung vượt quá quy định trong chương trình tiếng Việt lớp 1 với các yêu cầu cần đạt về các kỹ năng đọc, viết, nói và nghe; kiến thức (tiếng Việt, văn học); ngữ liệu. Một số yêu cầu học thuộc lòng vượt quá yêu cầu của chương trình như “ông tiển ông tiên”, “ông giẳng ông giăng”, “thằng Bờm”... Một số bài đọc khó đối với học sinh lớp 1 như “Dòng sông mặc áo”, “Biển đẹp”…

GS Trần Đình Sử - Chủ tịch HĐTĐ mônTiếng Việt cho hay SGK chương trình mới phải viết theo Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT. Để thẩm định sách, Hội đồng dựa vào 4 tiêu chuẩn và 13 tiêu chí. Sách Tiếng Việt 1 của chương trình mới có các tiêu chí là nghe, nói, đọc, viết, dạy phân biệt chính tả, biết kể chuyện... Tuy nhiên sách “Tiếng Việt 1 - Công nghệ giáo dục” của GS Hồ Ngọc Đại chủ yếu dạy âm, chữ, quy tắc chính tả, thậm chí vượt quá chương trình. Theo GS Trần Đình Sử, trong 15 người của HĐTĐ chỉ có 2 GS, còn lại là 5 giáo viên dạy lớp 1 và hiệu trưởng cấp tiểu học, có người đã triển khai sách Công nghệ Giáo dục tại cơ sở. Những người này cho rằng để dạy sách của GS Hồ Ngọc Đại, giáo viên phải tranh thủ nhiều thời gian khác để dạy những điều còn thiếu, còn yếu. Hàng năm, cơ sở giáo dục đã báo cáo về những khó khăn khi dạy học theo cuốn sách này. Hơn thế, cuốn sách của GS Hồ Ngọc Đại bị loại do ông nộp bản thảo giống như sách cũ, chỉ viết thêm một quyển Tự học”. Nếu sách của chương trình mới là 430 tiết, sách của GS Đại chỉ có 70 tiết. Ông Sử cho rằng: Đó là bộ sách vá víu, không thể chấp nhận được vì chúng ta phải có trách nhiệm với học trò. Nếu đáp ứng sách của GS Đại thì chủ trương phải là nhiều chương trình, nhiều SGK, trong khi hiện tại chúng ta đang thực hiện một chương trình, nhiều bộ SGK.

Tương tự như vậy với sách “Toán lớp 1- Công nghệ giáo dục”, HĐTĐ khẳng định nội dung bản mẫu SGK chưa thể hiện đúng và đầy đủ nội dung của chương trình, còn nhiều nội dung vượt quá chương trình môn Toán lớp 1 như: Các nội dung liên quan đến khái niệm tập hợp, phương trình; việc sử dụng lý thuyết tập hợp để hình thành số, phép toán cho học sinh lớp 1 là vượt quá chương trình; các số “đứng liền nhau”, “dãy số”, “dãy số tự nhiên”, “trục số” không có trong chương trình. Bên cạnh đó, các nội dung của chủ đề hình học như “quan sát, nhận biết hình dạng của một số hình phẳng và hình khối đơn giản”; “thực hành lắp ghép, xếp hình gắn với một số hình phẳng và hình khối đơn giản”; “tính nhẩm: thực hiện được việc cộng, trừ nhẩm trong phạm vi 10”; “Thực hiện được việc cộng, trù nhẩm các số tròn chục” chưa được đề cập phù hợp trong bản mẫu…

PGS Trần Kiều - Chủ tịch HĐTĐ môn Toán khẳng định: Từ trước đến nay, lần thẩm định SGK này là chặt chẽ, tỉ mỉ và có tiêu chí rõ ràng nhất. Hội đồng gồm 13 người, thẩm định căn cứ vào 13 tiêu chí, ghi nhận từng cái một để đánh giá đạt hay không. Ví dụ, nội dung sách phải đúng và đủ theo chương trình, sách không đủ hoặc đúng, đều không thể thông qua. Sách của GS Hồ Ngọc Đại có những nội dung rất hay, nhưng không phải tất cả đều thế và đặc biệt là không bám theo chương trình mới. PGS Trần Kiều mong muốn GS Hồ Ngọc Đại sẽ bám theo chương trình GDPT mới để sửa, viết lại, bởi cuốn sách gửi thẩm định như vừa qua chắc chắn Bộ GDGĐT không thể duyệt. Bộ cũng không thể thay chương trình để đi theo bộ sách của GS Đại. Chúng ta chỉ có một chương trình, đó là văn bản pháp quy và duy nhất.

Vẫn còn thời gian để sửa chữa

Theo quy định, 13 tiêu chí thẩm định SGK bám sát các yêu cầu về: Điều kiện tiên quyết của SGK; nội dung SGK; phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục trong SGK; cấu trúc SGK; ngôn ngữ sử dụng trong SGK và hình thức trình bày SGK. Các thành viên HĐTĐ sẽ đánh giá bản mẫu sách giáo khoa theo từng tiêu chí trên theo ba loại: “đạt”, “đạt nhưng cần sửa chữa” và “không đạt”, sau đó sẽ xếp loại chung cũng theo ba mức này.

Với trường hợp bản thảo bị xếp loại “không đạt”, tác giả và nhà xuất bản có quyền chỉnh sửa và đề nghị Hội đồng thẩm định lại, được xem như thẩm định lần đầu. Trường hợp “đạt nhưng cần sửa chữa”, tác giả sẽ có một tháng để sửa và nộp lại. (Như vậy, những bản thảo bị đánh giá “không đạt” qua vòng thẩm định đầu tiên chưa hẳn là mất hết cơ hội). Các bản thảo SGK lớp 1 đạt sẽ được Bộ GDĐT tạo công bố trong tháng 10. Từ năm học 2020-2021, học sinh lớp 1 bắt đầu học những sách này.

Dẫu thế, vẫn có không ít những băn khoăn được đặt ra, rằng tại sao có những HĐTĐ có tới 15 người, lại có HĐTĐ chỉ có 13 thành viên? Liệu quá trình thẩm định SGK đã thực sự khách quan hay chưa, khi một bộ sách đã được đưa vào giảng dạy hơn 40 năm nay lại bị đánh giá là không đạt?

TS Thái Văn Tài - Quyền Vụ trưởng Vụ Giáo dục tiểu học, Bộ GDĐT - cho biết: Về quy trình thẩm định, trước hết Bộ trưởng Bộ GDĐT thành lập HĐTĐ theo Thông tư 33. Số lượng là số lẻ, tối thiểu 7 người và nhiều nhất là 15 người, trong đó, có những Hội đồng được thành lập nhiều thành viên hơn. Về cơ cấu khoa học, Hội đồng này có Giáo sư đầu ngành về chuyên môn, có Giáo sư đang công tác am hiểu, có giáo viên trường ĐH và 1/3 giáo viên đang giảng dạy các trường. Theo quy trình, sau khi tiếp nhận bản thảo SGK do các tác giả và các nhà xuất bản gửi thẩm định, HĐTĐ sẽ đọc một cách độc lập trong vòng 15 ngày. HĐTĐ phải làm việc công tâm, với cái mới và sự đa dạng của các ý tưởng. Có như vậy thì các SGK được thẩm định và phê duyệt mới đáp ứng được kỳ vọng đổi mới căn bản và toàn diện GDPT trong bối cảnh triển khai chương trình mới với nhiều thay đổi.

Còn GS Trần Kiều cho rằng, SGK các nước còn thẩm định đơn giản hơn, ở Việt Nam làm thế này là chặt chẽ. Vì vậy những thông tin cho rằng HĐTĐ có việc làm nhập nhèm, đen tối khi không duyệt sách của GS Hồ Ngọc Đại là xúc phạm các thành viên.