Ì ạch cổ phần hóa

Tiến trình cổ phần hóa DNNN chậm rất nhiều so với kế hoạch đề ra.

Có đạt lộ trình?

Mặc dù Chính phủ đã rất rốt ráo và liên tục chỉ đạo việc cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước (DNNN), thậm chí yêu cầu xử lý nghiêm người đứng đầu nếu chậm cổ phần hóa, thế nhưng đến giờ, việc cổ phần hóa vẫn rất ì ạch và chậm hơn nhiều so với kế hoạch đề ra.

Cụ thể, mục tiêu của Chính phủ trong giai đoạn năm 2016-2020 phải cổ phần hóa 240 DN song đến thời điểm này, mới chỉ có 33 DN được phê duyệt cổ phần hóa.

Tại Hội thảo “Cổ phần hoá DNNN từ góc nhìn của nhà đầu tư nước ngoài” do Hiệp Hội thương mại Hoa Kỳ phối hợp cùng với Ủy ban Kinh tế của Quốc hội tổ chức mới đây, một lần nữa những nguyên nhân của sự ì ạch trong tiến trình cổ phần hóa DNNN tiếp tục được đưa ra mổ xẻ.

Theo ông Adam Sitkoff, đại diện Hiệp hội thương mại Hoa Kỳ, để có thể tối đa hoá doanh thu từ cổ phần hoá và tăng sự tin tưởng của các nhà đầu tư, cần thiết phải cho họ thấy được một quá trình cổ phần hoá và thoái vốn minh bạch cũng như cung cấp cho họ đầy đủ các thông tin có liên quan về DN. Tuy nhiên, điều này ở Việt Nam là chưa thực hiện được.

TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế cũng chỉ ra một nghịch lý của quá trình cổ phần hoá DNNN là mặc dù 96,5% DN đã được cổ phần hoá nhưng chỉ có 8% số vốn nhà nước được chuyển giao cho khu vực tư nhân. Một trong những nguyên nhân của thực trạng này, theo ông Thiên là do tỷ lệ vốn nhà nước được phép bán rất hạn chế và theo đánh giá thì “may lắm cũng chỉ là 49%”.

“Với tỷ lệ nắm giữ cổ phần hạn chế, các DN tư nhân bị loại khỏi quyền tham gia điều hành chứ chưa nói đến quyền chi phối DN “, ông Thiên cho biết thêm. Đây cũng chính là một trong những nguyên nhân khiến các nhà đầu tư tư nhân, bao gồm cả các DN nước ngoài “ít mặn mà với việc mua DNNN “.

Cần tạo “sân chơi”

Cũng cùng quan điểm với Tiến sĩ Trần Đình Thiên, ông Tony Foster, luật sư điều hành Công ty luật Freshfields (Anh) cho rằng, để thu hút được các nhà đầu tư nghiêm túc và dài hạn, cần phải tạo điều kiện cho các nhà đầu tư được mua cổ phần chi phối trong các DN cổ phần hoá hay thoái vốn nhà nước.

Điều này sẽ mang đến những chào giá tốt hơn từ nhà đầu tư và tạo thêm doanh thu cho Chính phủ. Vị này kiến nghị, các cơ quan Chính phủ nên xem xét sửa đổi các qui định pháp luật để cho phép nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ trên 49% cố phần trong các DN cổ phần hoá hay thoái vốn nhà nước.

Định giá DN một cách thực tế cũng là một trong những nội dung được nhiều chuyên gia trong và ngoài nước quan tâm. Nhiều ý kiến bày tỏ quan ngại với yêu cầu về việc định giá phải dựa trên giá giao dịch thị trường - một mức giá thường không thể hiện chính xác giá trị của DN.

Cụ thể, ông Johnathan Ooi, một chuyên gia về M&A đến từ Công ty PriceWaterhouse Coopers cho biết, giữa các nhà đầu tư và các DN cổ phần hoá có sự khác biệt trong cách hiểu về định giá.

Để giải quyết vấn đề này, theo ông Johnathan Ooi kiến nghị, cần phải có một đơn vị đánh giá độc lập tiến hành việc định giá dựa trên các chuẩn mực quốc tế được chấp nhận bởi các nhà đầu tư quốc tế. “Nhà đầu tư chỉ quyết định đầu tư đáng kể khi họ thấy được sự cân bâng giữa rủi ro và lợi nhuận”, ông Johnathan chia sẻ.

Chia sẻ quan điểm về tình hình cổ phần hóa hiện nay, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Quốc hội Nguyễn Đức Kiên khuyến nghị, để có thể nâng cao hiệu quả và chất lượng của cổ phần hoá và thoái vốn nhà nước trong các DN, các cơ quan bộ ngành và các DNNN cần thường xuyên trao đổi thông tin, lắng nghe ý kiến và nguyện vọng của các nhà đầu tư.

Bên cạnh đó, theo các chuyên gia, muốn để làm tốt tiến trình cổ phần hóa cần học hỏi kinh nghiệm của các chuyên gia tư vấn trong và ngoài nước để tìm hiểu các nguyên nhân, giải pháp nhằm thu hút sự quan tâm của người có nhu cầu.

Song song với đó là nghiên cứu để gỡ bỏ các rào cản pháp lý và hạn chế các nhà đầu tư nước ngoài; loại bỏ các lợi ích nhóm; và nâng cao tính minh bạch cho quá trình cổ phần hoá và thoái vốn nhà nước của DN.