Làm gì để nông sản thoát cảnh ‘giải cứu’?

Hiện trên phạm vi cả nước, khu vực nông thôn chiếm tới 63% dân cư, 66% số hộ, 68% người làm việc; nông nghiệp chiếm tỷ trọng 13.96% trong GDP. Mô hình sản xuất nhỏ lẻ, kém hiệu quả và thiếu liên kết chuỗi giá trị vẫn luôn là điểm yếu nền nông nghiệp nước ta.

Đáng chú ý, tình trạng nông sản được mùa rớt giá, và lại kêu gọi cả xã hội “giải cứu” vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại. Do đó, Bộ trưởng Bộ NNPTNT Lê Minh Hoan nhấn mạnh, chuyển đổi số sẽ giúp nông dân tìm được con đường tối ưu nhất có thể để tích hợp được giá trị nông sản, kết nối được thị trường.

Ông Hoan phân tích: Ví dụ là chúng ta hay nói tới giải cứu nông sản. Thật ra đó là do không kết nối được từ người nông dân trong mảnh vườn đó với thị trường. Hiện, cách mạng 4.0 giúp kết nối vạn vật, vậy tại sao chúng ta không kết nối nông dân với nông dân, nông dân với HTX, doanh nghiệp (DN). Nếu kết nối được sẽ giảm thiểu rủi ro.

Vị Bộ trưởng nêu ví dụ: Như việc tồn đọng nông sản ở Hải Dương đợt Covid-19 vừa qua, cùng lúc ngành nông nghiệp và ngành công thương có thể ngồi với nhau ở đây để biết vùng nào đó tại Hải Dương đang tồn trữ nông sản. Khi ấy sẽ đưa nông sản lên các sàn giao dịch thương mại điện tử phân phối bằng một cái nhấp chuột đơn giản, đỡ nhốn nháo cả xã hội đi “giải cứu”.

Tuy nhiên, người nông dân được cho là có nhiều hạn chế trong tiếp cận công nghệ số, vậy phải có những giải pháp gì? Theo Bộ trưởng Bộ NNPTNT, chúng ta phải có những lớp huấn luyện, thông qua các đề án đào tạo nghề có thể dạy người nông dân về công nghệ số. Nhưng, phải dạy bằng ngôn ngữ của ông bà mình chứ không phải bằng ngôn ngữ của ông chuyên gia. Tức dùng ngôn ngữ đời thường, gần gũi để nói về chuyển đổi số, công nghệ số trong nông nghiệp. Bắt đầu từ cái đơn giản dễ tiếp cận rồi dần dần mới chuyển sang cái phức tạp. Làm được như vậy sẽ tạo ra đội ngũ nông dân tri thức. Và khi có mấy chục triệu nông dân tri thức sẽ kéo theo nền nông nghiệp thay đổi.

Liên quan tới chuyển đổi số trọng nông nghiệp, mới đây, Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường (Bộ NNPTNT) vừa tiếp cận 450 DN để khảo sát về chuyển đổi nông nghiệp số thì chỉ 44 DN trả lời bảng khảo sát. Theo Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường, số DN ngành nông nghiệp quan tâm tới chuyển đổi số còn rất thấp.

Bằng chứng là có 450 DN nông nghiệp, với đủ loại quy mô cũng như đủ phân bố ở mọi khâu trong chuỗi sản xuất chế biến đã được Ban soạn thảo tiếp cận để khảo sát. Kết quả cho thấy, chỉ có 44 DN trả lời bảng khảo sát, chiếm tỉ lệ 8,15% trong tổng số DN đã tiếp cận.

Theo đó, có 2 nguyên nhân gây cản trở quá trình chuyển đổi số của DN là do: Thiếu kinh phí và thiếu nhân viên hoặc bộ kỹ năng phù hợp. Trong ngành trồng trọt, nguyên nhân chủ quan là khó khăn trong việc lựa chọn, thiết kế nền tảng phù hợp với DN. Trong nội bộ DN cũng khó khăn trong việc thay đổi nhận thức, thói quen của nhân viên, văn hóa làm việc.

Tiếp theo là sự liên kết với nông dân còn hạn chế, nhiều sản phẩm chưa có chiến lược phát triển rõ ràng ở tầm quốc gia, số lượng cũng như chất lượng lao động chưa đáp ứng được nhu cầu chuyển đổi… Với ngành chăn nuôi, điểm nghẽn hiện nay là cơ sở hạ tầng còn hạn chế, thiếu công cụ cho quá trình chuyển đổi. Bên cạnh đó, các nông hộ chăn nuôi chưa thấy được tầm quan trọng, lợi ích của việc chuyển đổi nên họ không có nhu cầu.

Đáng chú ý, trong số các 44 DN trả lời bảng khảo sát, có 45,5% DN xác nhận đã có sự tăng trưởng trong doanh thu hoặc sự cắt giảm chi phí nhờ áp dụng công nghệ số.

Ông Nguyễn Hữu Ninh, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường nhìn nhận, chúng ta có chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước trong chuyển đổi số. Tuy vậy, để thực hiện được nó và đến được đích cuối cùng là người dân, người tiêu dùng, thì các chính sách cần thiết thực hơn và thực sự đem đến hiệu quả. Nghĩa là cần sự kết hợp của cả chính sách và trình độ dân trí để chuyển đổi số thành công trong nông nghiệp.