Dự án BOT cầu Việt Trì sai phạm như thế nào?

Dự án BOT Cầu Việt Trì, tỉnh Phú Thọ.

Ngày 25/9/2013 Bộ Giao thông vận tải (GTVT) ra Quyết định số 2932/QĐ-BGTVT phê duyệt Dự án đầu tư xây dựng cầu Việt Trì theo hình thức Hợp đồng BOT, với tổng mức đầu tư là 1.900 tỷ 548 triệu đồng bằng nguồn vốn do nhà đầu tư tự huy động từ vốn chủ sở hữu và vốn vay. Bộ GTVT đã quyết định lựa chọn Nhà đầu tư thực hiện dự án là Liên danh Cienco 1 - Thái Sơn - Yên Khánh tại Quyết định số 3567/QĐ-BGTVT ngày 7/12/2013. Hợp đồng BOT số 45/BOT-BGTVT được ký chính thức vào ngày 29/8/2014 giữa Bộ GTVT, Liên danh và Doanh nghiệp dự án với Tổng vốn đầu tư là 1.745 tỷ 111 triệu đồng.

Theo Kết luận của Thanh tra Chính phủ (TTCP), qua kiểm toán năm 2016 của Kiểm toán Nhà nước và kết quả thanh tra một số nội dung liên quan đến Công ty Thái Sơn Bộ Q.P cho thấy: Hồ sơ yêu cầu mời thầu do Ban Quản lý dự án Thăng Long lập, Bộ GTVT thẩm định và phê duyệt lại chỉ yêu cầu “có Báo cáo tài chính năm 2012 và Báo cáo tài chính tại thời điểm gần nhất được kiểm toán” là không đúng quy định tại Khoản 2, Điều 10, Thông tư số 166/2011/TT-BTC ngày 17/11/2011 của Bộ Tài chính quy định các nhà đầu tư khi tham gia dự thầu phải có hồ sơ chứng minh về năng lực tài chính, trong đó “Vốn chủ sở hữu được xác định trên cơ sở báo cáo tài chính năm gần nhất đã được kiểm toán độc lập kiểm toán”. Việc làm trên dẫn đến việc đánh giá tiêu chí về vốn chủ sở hữu và năng lực tài chính của Liên danh tham gia dự thầu thiếu chính xác.

Cụ thể như, tại thời điểm nộp hồ sơ tham gia dự thầu, Cienco 1 là Doanh nghiệp 100% vốn của Nhà nước chưa được Bộ GTVT chấp thuận cho phép tham gia dự thầu lựa chọn nhà đầu tư dự án, vi phạm quy định của Chính phủ. Mặt khác, nguồn vốn chủ sở hữu của Cienco 1 không đạt yêu cầu phải lớn hơn 20% vốn điều lệ theo quy định của Chính phủ. Công ty Thái Sơn Bộ Q.P là thành viên Liên danh cũng không đủ năng lực về tài chính và kinh nghiệm.

“Nhà đầu tư đã đề xuất và được Bộ GTVT chấp thuận “Mức thu phí từ năm 2016 bằng 3,5 lần mức thu phí đường bộ được đầu tư bằng vốn ngân sách Nhà nước” nhưng vẫn được đánh giá “Đạt”, vi phạm quy định của Bộ Tài chính…”- TTCP nêu rõ.

Theo đó, TTCP khẳng định, như vậy, mặc dù các điều kiện về năng lực, hồ sơ của Công ty Thái Sơn Bộ Q.P và các thành viên trong liên danh chưa đáp ứng yêu cầu mời thầu theo quy định nhưng vẫn được Ban Quản lý dự án Thăng Long chấp thuận và trình Bộ GTVT thẩm định, phê duyệt chỉ định lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án đầu tư xây dựng Cầu Việt Trì theo hình thức BOT tại Quyết định 3567/QĐ-BGTVT ngày 7/12/2013.

Còn theo Biên bản đàm phán hợp đồng ngày 22/11/2013 đã được Bộ GTVT ký kết với Nhà đầu tư quy định về tiến độ góp vốn: “nhà đầu tư góp 20% giá trị vốn chủ sở hữu trong 2 tháng đầu tiên; 40% giá trị vốn chủ sở hữu trong vòng 6 tháng kể từ ngày ký tắt Hợp đồng, đồng thời đáp ứng chi phí phục vụ công tác giải phóng mặt bằng trong trường hợp chưa ký được hợp đồng tín dụng”.

Tuy nhiên, sau 90 ngày kể từ khi thành lập (ngày 22/11/2013 - ngày 20/2/2014), Nhà đầu tư mới chỉ góp được tổng số 39 tỷ 900 triệu đồng, đạt 15,06% (Trong đó: Công ty Yên Khánh 14 tỷ 650 triệu đồng, Công ty Thái Sơn Bộ Q.P 14 tỷ 650 triệu đồng, Cienco 1 là 10 tỷ 600 triệu đồng). Đến ngày 21/7/2016, tổng vốn góp được 212 tỷ 737,40 triệu đồng, đạt 80,28%. Kể từ đó các nhà đầu tư không thực hiện góp vốn như đã đăng ký tại Phụ lục 2, Hợp đồng BOT ký tắt số 12799/ĐC.BOT-BGTVT ngày 27/11/2013 và Hợp đồng BOT số 45/BOT-BGTVT ngày 29/8/2014. Các vi phạm trong việc lựa chọn nhà thầu, nghiệm thu, thanh toán khối lượng thi công xây lắp đã được Kiểm toán Nhà nước kiểm toán, trong đó, không chấp nhận quyết toán tại các gói thầu XL.01-1, XL.01-2 và XL.01-3 với tổng số tiền 74 tỷ 737 triệu đồng.

Bên cạnh đó, TTCP cũng chỉ rõ, tại Dự án Cầu Việt Trì mới, Ngân hàng BIDV đã dựa trên hồ sơ do Công ty Thái Sơn Bộ Q.P cung cấp để đánh giá năng lực về tài chính “Đạt” là không đúng thực tế do: các số liệu trên Báo cáo tài chính sai lệch so với thực tế nhiều lần. Hơn nữa, điều chuyển cân đối qua lại giữa các chỉ số về tài sản và nguồn vốn không chính xác. Hậu quả là, dự án đã không trả nợ đúng cam kết, không bố trí đủ vốn để trả nợ, thiếu tài sản đảm bảo an toàn vốn vay.

Đối với Công ty Yên Khánh (một bên trong liên danh Công ty cổ phần Yên Khánh - Hải Thành được thành lập theo Hợp đồng liên danh số 7 ngày 4/9/2006 giữa Công ty Yên Khánh và Công ty Hải Thành, Bộ Tư lệnh Hải Quân) đã sử dụng giá trị quyền sử dụng lô đất 3.531 m2 tại số 7-9 Tôn Đức Thắng, phường Bến Nghé, Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh theo Giấy chứng nhận số BA 881193 để làm tài sản đảm bảo của bên thứ ba và vay vốn tại một số ngân hàng để thực hiện nhiều dự án trong đó có dự án Cầu Việt Trì mới là không đúng quy định trong khi khu đất này là đất quốc phòng, không được phép thế chấp quyền sử dụng đất theo quy định tại Khoản 3, Điều 9 Thông tư số 35/2009/TT-BQP ngày 20/7/2009 của Bộ Quốc phòng. Ngày 23/11/2018, Cơ quan điều tra hình sự Bộ Quốc phòng đã khởi tố vụ án, bắt tạm giam một số bị can có hành vi vi phạm về quản lý đất đai tại khu đất này.