Hiểm họa đến từ trầm cảm

Ảnh minh họa.

Nhận biết hội chứng trầm cảm

Theo các chuyên gia y tế, trầm cảm là một rối loạn tâm thần có thể chữa được nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Theo TS.BS Nguyễn Doãn Phương- Viện trưởng Viện Sức khỏe tâm thần Trung ương, trầm cảm là rối loạn phổ biến trên thế giới, có thể xảy ra ở nhiều lứa tuổi nhưng phổ biến nhất là 18 - 45 tuổi, xảy ra ở phụ nữ nhiều hơn nam giới.

Đặc biệt, phụ nữ có nguy cơ mắc trầm cảm nhiều hơn nam giới 2 lần vì sự thay đổi hormon ở lứa tuổi dậy thì, trong chu kỳ kinh nguyệt, giai đoạn mang thai, bị sảy thai, giai đoạn mãn kinh… có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm.

Một số hoàn cảnh dễ dẫn tới trầm cảm như: mất mát người thân, ly dị vợ/chồng, cô độc; thiếu sự chăm sóc từ xã hội, cộng đồng; xung đột cá nhân trong các mối quan hệ; lạm dụng chất gây nghiện; sang chấn tâm lý; tiền sử gia đình có người trầm cảm. Nguy cơ mắc trầm cảm cũng gia tăng với những người mắc các bệnh lý về thần kinh, tim mạch kèm theo như đột quỵ, Parkinson...

Hầu hết người mắc bệnh có cảm giác buồn chán, trống rỗng; khó tập trung suy nghĩ, hay quên; Luôn cảm giác mệt mỏi, không muốn làm việc gì; cảm giác mình có tội lỗi, vô dụng, không xứng đáng; mất ngủ, hoặc ngủ quá nhiều; hay cáu gắt, giận dữ; giảm thích thú trong các hoạt động hoặc sở thích hàng ngày; giảm cảm giác ngon miệng, sụt cân hoặc ăn quá nhiều; nghĩ nhiều về cái chết, có ý tưởng hoặc hành vi tự sát.

Ngoài ra, nhiều bệnh nhân trầm cảm còn có triệu chứng đau đầu, đau tức ngực, các rối loạn tiêu hóa…Trong số này có 3 dấu hiệu đặc trưng, chủ yếu (thần sắc, giảm ham thích so với trước đây, giảm năng lượng, dễ mệt mỏi).

“Đáng lưu ý, nghiên cứu mới trong năm 2016 tại Viện Sức khỏe tâm thần Trung ương cho thấy trong số bệnh nhân từ 45 tuổi trở lên bị trầm cảm, có 36,5% mang ý tưởng hoặc hành vi tự sát do bệnh nhân cảm thấy mình vô dụng, tội lỗi, không xứng đáng sống”- TS.BS Nguyễn Doãn Phương cho biết.

Xếp thứ 2 trong số những căn bệnh phổ biến toàn cầu

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), số người mắc bệnh trầm cảm trên thế giới đang gia tăng tới con số hàng trăm triệu. Theo đó, có gần 298 triệu người mắc trầm cảm trong năm 2010 (chiếm 4,3% dân số toàn cầu). Một nghiên cứu mới đây ở Mỹ năm 2014 cũng cho thấy khoảng 17.600 người bị trầm cảm mỗi năm, nhưng có tới hơn 2/3 số người bị trầm cảm không nhận ra mình có bệnh và không được điều trị.

Dự báo của WHO, đến năm 2020, trầm cảm là căn bệnh xếp thứ hai sau bệnh tim mạch về mức độ ảnh hưởng tới cuộc sống của loài người với khoảng 121 triệu người mắc bệnh. Điều đáng báo động là bệnh trầm cảm cướp đi trung bình 850.000 mạng người mỗi năm.

Ở Việt Nam, theo nghiên cứu của Viện Sức khỏe tâm thần quốc gia thì hiện có khoảng 30% dân số có rối loạn tâm thần, trong đó tỷ lệ trầm cảm chiếm 25%. Riêng trong năm 2016, Viện này đã khám và điều trị cho gần 19.000 lượt bệnh nhân trầm cảm. Mỗi năm, số người tự tử do trầm cảm ở nước ta từ 36.000-40.000 người.

BS Nguyễn Doãn Phương cho biết, thực tế nhiều người chưa hiểu về hội chứng này. Vì vậy phần lớn bệnh nhân trầm cảm thường chậm trễ trong việc phát hiện và điều trị không đúng chuyên khoa.Đa số các trường hợp trầm cảm có khuynh hướng trở thành mạn tính và tái diễn cũng như phục hồi không hoàn toàn giữa các giai đoạn, vì điều trị trầm cảm cần phải kéo dài, nhưng nhiều bệnh nhân và gia đình người bệnh không tuân thủ phác đồ, bỏ điều trị giữa chừng khi tự thấy bệnh được cải thiện.

Thực tế điều trị, hơn 50% bệnh nhân có nguy cơ cơn tái diễn sau cơn thứ nhất, tỷ lệ này tăng dần lên đến 70% sau cơn tái diễn thứ 2 và sau cơn tái diễn thứ 3 là 90%.

Dễ nhầm lẫn

Các chuyên gia y tế cảnh báo: Trầm cảm- một căn bệnh không quá mới, cũng không quá cũ và không phân biệt tuổi tác, giới tính, chủng tộc, hay tình trạng kinh tế xã hội, tất cả mọi người đều có thể bị trầm cảm. PGS.TS. Trần Văn Cường- Chủ tịch Hội Tâm thần học Việt Nam cho biết trầm cảm là một bệnh lý phức tạp với 13 thể. Nó dễ nhầm lẫn với sự buồn phiền thông thường.

Các bằng chứng sinh học về bệnh này có thể được nhìn thấy qua quét não- phương pháp thể hiện các mức độ hoạt động bất thường. Các hóa chất quan trọng trong não cũng thể hiện sự mất cân bằng ở những người trầm cảm. Trong đó có nhiều thể có biểu hiện giống chấn thương, nhiều thể giống bệnh nội khoa… nên nhiều khi rất khó phân biệt và cần phải hội chẩn nhiều lần mới biết rối loạn trầm cảm.

TS. BS Dương Minh Tâm- Trưởng phòng Điều trị bệnh nhân liên quan stress (Viện Sức khỏe tâm thần quốc gia) chia sẻ, những năm gần đây, các ca bệnh trầm cảm do stress rất nhiều.

Tuy nhiên, có tới 30-50% số người bệnh không được phát hiện ở y tế cơ sở hoặc đa khoa vì ít được quan tâm đến triệu chứng cảm xúc, mà chủ yếu là sự than phiền về cơ thể, vì trầm cảm là yếu tố nguy cơ của một số bệnh lý tim mạch như suy tim, nhồi máu cơ tim, tăng huyết áp…

Ngoài ra, do thiếu thông tin cũng như những định kiến dẫn đến tỷ lệ bệnh trầm cảm được điều trị đúng cách còn rất hạn chế, ở một số nước tỷ lệ này dừng lại ở con số khiêm tốn là 10%.