Mình giữ hát then như thế!

Người hát Then trong dịp lễ, tết là những người đại diện cho cộng đồng, cho người dân giao tiếp với thần linh để cầu xin mùa màng bội thu, tươi tốt, cho thóc đầy bồ, ngô đầy nhà, cho cuộc sống được ấm no, đủ đầy.

Ở mỗi vùng đều có những làn điệu hát Then khác nhau. Nếu như Then - Hà Giang nhấn nhá từng tiếng thì Then - Lạng Sơn lại dìu dặt tha thiết và Then - Tuyên Quang dồn dập như thúc quân ra trận...

Tiếng trầm bổng ngân nga từ cây đàn tính quyện với những lời ca, tiếng hát của Then như đưa người nghe lạc vào một cõi khác, say đến mê mẩn lòng người. Chẳng thế nhiều bà con dân tộc Tày, Nùng, Thái khi tới vùng đất mới thì họ luôn mang theo làn điệu Then để nhân rộng trong cộng đồng, Then đối với họ như vật bất ly thân.

Thế nhưng, cuộc sống thay đổi, điệu Then theo đó cứ dần mai một trong cộng đồng. Để giữ lại vốn quý của người Tày nhiều nghệ nhân song song với công việc sưu tầm, sáng tác thì bắt đầu truyền dạy các làn điệu Then. Đầu tiên là họ dạy cho những người trong gia đình mình.

Niềm say mê, bền bỉ của người truyền dạy cứ thế nhẹ nhàng lan truyền tới người học. Những đứa trẻ vì thế cũng nhanh chóng thạo những điệu đàn, lời Then.

Chả thế mà vào những đêm vui, ngày hội, gia đình nghệ nhân Hà Thuấn ở xã Tân An, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang đã thành một câu lạc bộ Then của bản.

Nhìn niềm vui này, nhiều người già bảo, phải giữ được làn điệu then mới giữ được sự đoàn kết, gắn bó trong gia đình, những quy ước chung của dòng họ đồng thời nhắc nhở mỗi người trong gia đình có ý thức và trách nhiệm về cội nguồn, với tổ tiên mình.

Và một người cũng đau đáu với nỗi niềm gìn giữ lời Then đó là ông Ma Văn Hùng, dân tộc Tày, tỉnh Lạng Sơn. Ông kể: - Dân tộc tôi có hát Then, nhưng cuộc sống phát triển nên những điệu Then nay đã mai một đi rồi. Tôi đã đi một số nơi, một số vùng để giao lưu với các dân tộc khác xem họ giữ văn hóa của họ thế nào. Có đi mới biết, mỗi nơi lại có một cách rất hay để giữ gìn điệu Then.

Học tập họ, tôi nói với em gái - cô giáo dạy nhạc là phải làm thế nào khôi phục được điệu hát Then của người Tày mình qua mỗi giờ học nhạc. Từ đấy em gái tôi đã truyền cảm hứng cho các học trò của mình, nhiều giờ dạy hát Then đã được bổ sung trong những tiết dạy nhạc. Bây giờ nhiều học sinh, nhiều thanh niên vùng tôi đã bắt đầu học hát Then lại rồi – ông bảo vậy.

Người già trong bản rất vui. Họ bảo, cái cách gìn giữ hát Then mới này hiệu quả lắm. Nhìn những điệu Then bắt đầu sống lại trong đời sống, nhìn bọn trẻ say sưa tập hát Then, có lẽ những nghệ nhân như ông Hà Thuấn, Ma Văn Hùng là người mừng hơn cả bởi họ đang trao truyền cho thế hệ trẻ hôm nay để các em, các cháu tiếp tục gìn giữ một di sản văn hóa quý mà cha ông để lại tự bao đời.