Gian nan người gieo hạt

Những cuốn sách phổ biến khoa học của nhóm tác giả Nguyễn Như Mai, Nguyễn Huy Thắng, Nguyễn Quốc Tín.

1. Đó là nhóm tác giả gồm các kỹ sư - nhà báo Nguyễn Như Mai, Nguyễn Huy Thắng, Nguyễn Quốc Tín. Những bộ sách của họ được ra mắt trong thời gian qua như “Sử ta - Chuyện xưa kể lại”, Những vị vua trẻ trong sử Việt”, “Từ kinh đô đến Thủ đô”, “Những con vật bầu bạn với tuổ thơ”, “Cùng em tìm hiểu Hoàng Sa- Trường Sa”, “Thiên nhiên đất nước ta” thực sự là những cuốn sách phổ biến tri thức lịch sử, tri thức khoa học một cách hữu ích đối với độc giả, nhất là các em đang ngồi trên ghế nhà trường.

Bên cạnh đó, không thể không kể đến nhóm dịch giả Phạm Văn Thiều, GS.TSKH Nguyễn Văn Liễn, TS Vũ Công Lập. Đây là nhóm tác giả đã làm tủ sách Khoa học và khám phá cho cả thiếu niên và người lớn của NXB Trẻ. Sau hơn 10 năm, đến nay nhóm này đã cho ra mắt gần 30 đầu sách, như: Cuộc chiến lỗ đen, Định lý cuối cùng của Ferma, Mật mã, Bảy nàng con gái của Eva, Bản thiết kế vĩ đại...

Vì sao họ lại chọn lựa lối đi mà nhiều người ngại, nhiều người né như vậy? Ông Nguyễn Huy Thắng cho biết: Lịch sử và Địa lý là hai bộ môn rất quan trọng, có vai trò hàng đầu trong việc giáo dục truyền thống, giáo dục tình yêu quê hương đất nước, lòng tự hào dân tộc cho các em. Cũng theo ông Thắng, nếu so với mảng sách văn học cho giới trẻ thì rất đa dạng, rất nhiều người viết. Tuy nhiên, với sách phổ biến kiến thức - khoa học thì lại rất thiếu. Trong khi đó, nhu cầu của xã hội thì có.

Ông Nguyễn Huy Thắng vốn là kỹ sư xây dựng (con trai cố nhà văn Nguyễn Huy Tưởng), có thời gian dài gắn bó với báo Thiếu niên Tiền phong - Hoa học trò, rồi lại có thời gian dài trước khi nghỉ hưu làm ở NXB Kim Đồng.

Còn tác giả Nguyễn Quốc Tín là kỹ sư hóa học, nhà báo Nguyễn Như Mai - một nhà địa chất, cũng có thời gian dài làm báo cho tuổi hoa, rồi ông còn được rất nhiều khán giả biết tới với vai trò cố vấn cho chương trình “Đường lên đỉnh Olympia” của VTV.

Đó là lý do khiến họ hiểu về đối tượng độc giả mà họ hướng đến, hiểu từ tâm lý cho đến hiểu nhu cầu. Các em không chỉ mê truyện tranh, các em cũng rất thích đọc sách lịch sử, sách khoa học.

2. Ngoài hai nhóm tác giả trên, theo ghi nhận, đến nay số nhóm làm sách phổ biến kiến thức, khoa học cho trẻ em không nhiều. Chỉ còn vài ba cái tên tác giả, thi thoảng ra được một đầu sách.

Trao đổi với chúng tôi, một số chuyên gia xuất bản cho rằng, hiện nay mảng sách phổ biến kiến thức cho thiếu nhi rất mỏng. Số tác giả gửi bản thảo văn học đến NXB vẫn chiếm lượng lớn, trong khi họa hoằn mới có tác giả gửi bản thảo sách kiến thức, khoa học cho các em.

Trong khi đó, thị trường vẫn bán rất tốt mảng sách này. Nhất là dịp hè, khi học sinh được nghỉ học, nhiều phụ huynh tìm mua sách trang bị kiến thức, kỹ năng cho con. Tuy nhiên, sách mua bản quyền nước ngoài hiện nay lại đang áp đảo, vừa phong phú, đa dạng, hình ảnh vừa sinh động, bắt mắt.

Việc quá ít tác giả, nhà khoa học viết sách cho thiếu nhi là một thực tế. Biết là có những cái khó nhất định, nhưng không lẽ chúng ta bỏ trống? Trước đây, có thể do nguồn tài liệu hạn chế, tranh ảnh minh họa khó khăn, nhiều tác giả còn ngại ngần. Chứ bây giờ, ngay cả việc in ấn, Việt Nam cũng đã nhập những thiết bị hiện đại nhất của thế giới.

Đội ngũ họa sĩ cũng đã được đào tạo bài bản, nhiều người tâm huyết với sách thiếu nhi. Như vậy, rõ ràng, cần có thêm những nhóm, những liên kết, để việc làm sách khoa học cho trẻ em trở thành công việc thường xuyên, nhịp nhàng, thành “mảng miếng” hấp dẫn.

3. Qua rồi cái thời cầm những cuốn sách cũ in trên giấy đen xỉn vẫn say xưa đọc. Thế hệ độc giả ngày nay được tiếp cận thông tin từ nhiều nguồn. Sách bây giờ, muốn hấp dẫn được các em thì phải được viết khác, được làm khác. Có như vậy mới chinh phục được thế giới tuổi thơ.

“Khi bắt tay thực hiện mỗi đề tài, chúng tôi gặp nhiều khó khăn. Tư liệu thì không đáng ngại lắm, vì bây giờ sách tra cứu nhiều, dữ liệu trên internet cũng phong phú. Nhưng chọn cái gì để viết trước, cái gì đưa sau. Rồi chọn cách viết như thế nào cho vừa hấp dẫn, vừa đầy đủ dữ liệu mà lại không quá dài, luôn là thách thức đối với nhóm chúng tôi”, ông Thắng cho biết đồng thời chia sẻ, với một đề tài, không thể viết hết được trong một cuốn sách dày vài ba trăm trang.

Phải viết làm sao để các em học sinh đọc xong còn muốn tiếp tục tra cứu, tìm hiểu từ các nguồn khác. “Chính vì thế, có bản thảo chúng tôi hoàn thành xong là 80.000 chữ, nhưng khi ngồi lại trao đổi, bàn bạc thì thấy như thế quá dài. Chúng tôi phải soạn lại, rút xuống còn 40.000 chữ. Mục đích là cuốn sách chỉ chừng trên dưới 200 trang, in kèm nhiều tranh minh họa”, ông Thắng kể.

Còn nhà báo Nguyễn Như Mai cho biết, dù khó khăn nhiều, thách thức lắm nhưng vẫn cố gắng vượt qua.

“Làm sách phổ biến khoa học cho giới trẻ, chúng tôi không chỉ đọc những tài liệu sách vở, tham khảo trên mạng, mà còn đi thực tế nhiều nơi. Nhà báo Nguyễn Quốc Tín khẳng định: “Khi viết sách phổ biến khoa học chúng tôi cố gắng chọn từ ngữ và cách diễn đạt giàu hình ảnh, có chất thơ, qua đó bạn đọc thấy kiến thức rất gần gũi, thú vị và tiềm ẩn nhiều câu chuyện có thể khám phá, làm phong phú hơn các kiến thức cho mình”.

Sự thành công bước đầu của nhóm tác giả Nguyễn Huy Thắng, Nguyễn Như Mai, Nguyễn Quốc Tín với những đầu sách phổ biến kiến thức cho thiếu niên, nhi đồng được ra mắt và được tái bản trong thời gian qua là một gợi ý thú vị để trong thời gian tới, các nhóm khác được hình thành.